Tư duy sáng tạo là kỹ năng quan trọng giúp chúng ta xem xét một vấn đề, sự việc nào đó theo một cách mới mẻ, mang đến những quan điểm mới để ứng dụng vào học tập, làm việc hay cuộc sống. Để cải thiện khả năng sáng tạo của mỗi người cần quá trình đào tạo, rèn luyện đúng cách. The Dewey Schools cùng bạn tìm hiểu chi tiết thông tin và cách rèn luyện kỹ năng sáng tạo ngay bây giờ nhé.
Khái niệm về tư duy sáng tạo
Để tìm hiểu thông tin về khả năng sáng tạo, trước tiên cần hiểu sáng tạo là gì và khái niệm tư duy sáng tạo? Cụ thể:
Sáng tạo là gì?
Sáng tạo là quá trình khám phá ý tưởng mới, tạo ra cái mới hoặc phát triển một điều gì đó một cách độc đáo, mới lạ. Sáng tạo được liên kết với trí tuệ, tư duy khả năng tưởng tượng, sự đổi mới năng lực thích ứng với sự thay đổi của môi trường.
Sáng tạo là phẩm chất quan trọng con người, giúp chúng ta phát triển bản thân, giải quyết những vấn đề phát sinh và tạo ra giá trị mới cho xã hội. Sự sáng tạo có thể xuất hiện ở các lĩnh vực khác nhau trong học tập, cuộc sống, làm việc như nghệ thuật, khoa học, kinh doanh, thiết kế, hoạt động giáo dục xã hội…
Sáng tạo là quá trình khám phá ý tưởng mới
Tham khảo một số ví dụ về sáng tạo như:
- Sáng tạo các giải pháp kinh doanh giúp doanh nghiệp phát triển tốt và đạt được thành công
- Sáng tạo các tác phẩm nghệ thuật như tranh vẽ, ảnh đẹp để mang đến cảm xúc, niềm vui cho mọi người
- Sáng tạo phương pháp giáo dục sớm giúp trẻ em tiếp thu kiến thức từ sớm, tăng cường phát triển tư duy, trí tuệ
- Phát minh ra ô tô, máy bay giúp việc di chuyển trở nên đơn giản và nhanh chóng hơn
- Phát minh điện thoại di động, internet tạo thành tựu lớn giúp thay đổi cách kết nối, liên lạc
Sáng tạo chia thành các cấp độ khác nhau như sáng tạo biểu đạt, sáng chế, phát minh, sáng tạo cải tiến… Cụ thể:
- Sáng tạo biểu đạt: Đây là sự sáng tạo biểu hiện thông qua những mối quan hệ, liên tưởng bên ngoài trong cuộc sống hàng ngày, trong lao động. Thể hiện sự sáng tạo trong giao tiếp như thể hiện ý tưởng một cách vui vẻ, cải biến các quan hệ trong cuộc sống, thay đổi các chi tiết mới của sản phẩm…
- Sáng chế: Ở cấp độ sáng chế, sáng tạo tạo ra những dụng cụ, vật dụng mới dựa trên những kiến thức phát hiện được bằng con đường khoa học, kinh nghiệm từ cuộc sống
- Phát minh: Sáng tạo phát minh là sự phát hiện quy luật của sự vật, hiện tượng sẵn có đang tác động, đang tồn tại những con người chưa phát hiện ra trước đó
- Cải tiến: Sáng tạo ở mức cải tiến là những thay đổi tạo ra những chuyển hóa, đột phá trong khoa học, công nghệ. Những thay đổi từ phát minh, sáng chế của các lĩnh vực hay thay đổi trong cách xử lý, nhìn nhận tính huống một cách tổng thể có sự tham gia của nhiều ngành nghề, lĩnh vực, nhà khoa học để cải biến thực tiễn
- Các sáng tạo tạo ra các ngành nghề, lĩnh vực mới
Tham khảo: Tư duy phản biện là gì? 6 cấp độ trong tư duy phản biện
Tư duy sáng tạo là gì?
Tư duy sáng tạo là cụm từ để chỉ về việc tìm ra những biện pháp, giải pháp, ý tưởng phù hợp để khơi gợi sự sáng tạo. Con người sử dụng trí tưởng tượng, khả năng tư duy, kinh nghiệm, kỹ năng của bản thân để tạo ra những ý tưởng mới mẻ, sự đột phá giải quyết vấn đề gặp phải. Đây là quá trình vận dụng kiến thức đã học để tìm ra phương án, câu trả lời hiệu quả để tìm ra các giải pháp tốt hơn cho các cải tiến, thách thức trong đời sống.
Tư duy sự sáng tạo hình thành theo quá trình mà não bộ tiếp nhận vấn đề ngoài thực tế, chuyển dữ liệu, thông tin đến não bộ. Hệ thống nơ ron thần kinh tiến hành phân tích, tạp hệ thống thông tin giúp chúng ta tìm ra phương án tối ưu nhất để giải quyết vấn đề.
Suy nghĩ sáng tạo yêu cầu sự linh hoạt, trí tưởng tượng, sự tò mò, sẵn sàng thử nghiệm những ý tưởng mới và có thể áp dụng trong nhiều lĩnh vực của cuộc sống như khoa học, thiết kế, nghệ thuật… Là kỹ năng quan trọng trong thế giới hiện đại, thời công nghệ khi chúng ta đang bị thách thức bởi kỹ thuật số, trí tuệ nhân tạo. Từ đó mở rộng tầm nhìn, mang đến sự đổi mới, đột phá giúp xã hội phát triển, tiến bộ.
Tư duy sáng tạo là việc tìm ra biện pháp, giải pháp, ý tưởng khơi gợi sự sáng tạo
Kỹ năng tư duy sáng tạo là gì?
Kỹ năng tư duy sáng tạo là khả năng riêng của mỗi người trong việc tạo ra ý tưởng độc đáo, mới lạ và có giá trị. Quá trình này bao gồm nhiều bước từ xác định vấn đề, thu thập thông tin, phân tích thông tin, phát triển ý tưởng, thử nghiệm và đánh giá ý tưởng. Đây là kỹ năng có vai trò quan trọng trong mọi lĩnh vực từ học tập, nghiên cứu, kinh doanh, làm việc, giải trí, nghệ thuật… Kỹ năng giúp chúng ta giải quyết các vấn đề khó khăn trong cuộc sống, tạo ra dịch vụ, sản phẩm mới và mang giá trị mới cho xã hội.
Kỹ năng tư duy sáng tạo sở hữu những đặc điểm như:
- Độc đáo: Suy nghĩ sáng tạo giúp mối người có thể ta ra những ý tưởng mới lạ, khác biệt với những điều đã có trước kia
- Ứng dụng cao: Đây là kỹ năng được áp dụng trong nhiều lĩnh vực khác nhau
- Giá trị: Suy nghĩ sáng tạo giúp con người tạo ra những ý tưởng hữu ích và có giá trị cho cuộc sống
Đặc điểm của người có tư duy sáng tạo
Sự sáng tạo của mỗi người là khác nhau nhưng đều mang đến sự mới mẻ, giải quyết vấn đề tốt hơn, giúp cuộc sống ngày càng hoàn hảo hơn. Vậy đặc điểm của người có tư duy sáng tạo là gì? Cùng The Dewey Schools khám phá đặc điểm bộc lộ của người có khả năng suy nghĩ sáng tạo nhé.
Giàu trí tưởng tượng
Người có tư duy sáng tạo là người có khả năng tưởng tượng, thích mơ mộng để khích lệ sự sáng tạo về những khả năng, điều diệu kỳ của thế giới. Họ dám ước mơ, tưởng tượng các ý tưởng mới, thậm chí ngay ban đầu nhiều người cho là ý tưởng không thực tế, được mô tả là những kẻ mộng mơ.
Tuy nhiên những phát kiến của người có suy nghĩ sáng tạo thược táo bạo, độc đáo những không hão huyền, luôn liên kết chặt chẽ với sự phân tích, đánh giá mức độ khả thi. Sau khi cân nhắc kỹ lưỡng họ mới đưa ra quyết định triển khai sự sáng tạo đó. Các nhà khoa học, nhạc sỹ, nghệ sỹ… có thể đưa ra các giải pháp giàu trí tưởng tượng cho các vấn đề thực, tìm những cách thực tế để biến tưởng tượng thành hiện thực.
Người có tư duy sáng tạo giàu trí tưởng tượng, có mục tiêu rõ ràng
Có mục tiêu rõ ràng
Những người có tư duy sáng tạo luôn có mục đích, mục tiêu rõ ràng, tiệm cận với thực tế. Họ luôn xác định mục tiêu cụ thể để biến thành hành động cụ thể trong mỗi lĩnh vực, mỗi tình huống khác nhau.
Ví dụ: Khi tưới nước cho cây, người sáng tạo thay vì tưới tràn lan sẽ sử dụng hệ thống tưới thông minh để tiết kiệm nước, định lượng nước cần thiết cho từng loại cây, giúp cây sinh trưởng, phát triển tốt.
Hay quan sát
Để có thể tạo ra những ý tưởng độc đáo, mới mẻ, người có tư duy sáng tạo thường quan sát và theo dõi xung quanh. Từ những góc nhìn đa dạng, những thông tin, kinh nghiệm có được trong quá trình quan sát họ tổng hợp lại để kết hợp thành những cách giải quyết vấn đề hiệu quả.
Có khả năng giải quyết vấn đề
Người có khả năng sáng tạo có khả năng giải quyết vấn đề bằng cách tạo ra cách thức mới, tư duy mới hiệu quả. Những sáng tạo của họ gắn liền với thực tiễn, chủ động khám phá, tổng hợp thông tin để vận dụng vào công việc thực tế.
Kỹ năng giải quyết vấn đề là 1 trong những kỹ năng mềm quan trọng giúp bạn triển khai các giải pháp tốt nhất một cách linh hoạt và bình tĩnh. Tư duy sáng tạo khuyến khích kỹ năng giải quyết vấn đề lựa chọn giải pháp tối ưu nhất qua so sánh, lựa chọn để đạt được mục tiêu đã đề ra.
Người có tư duy sáng tạo sẽ có khả năng giải quyết vấn đề dễ dàng
Xem ngay:
- Tư duy giải quyết vấn đề là gì? Nâng cao tư duy giải quyết vấn đề
- Kỹ năng giải quyết vấn đề là gì? Cách giải quyết vấn đề tối ưu
Có tính độc đáo
Tính độc đáo (Original) là đặc điểm không thể thiếu của những người có tư duy sáng tạo. Họ thường có tư duy ngoài khuôn khổ, ý tưởng đột phá, giải pháp khác biệt cho các vấn đề thường gặp. Đặc biệt người sáng tạo còn thể hiện khả năng tùy biến, kết hợp, cải tiến những ý tưởng hiện có để tạo nên những thứ mới mẻ, mang lại hiệu quả cao.
Vai trò của tư duy sáng tạo trong cuộc sống
Tư duy sáng tạo đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống, giúp chúng ta nhận ra các giải pháp sáng tạo mang đến hiệu quả nhanh hơn. Vai trò của tư duy sáng tạo có thể kể đến như:
- Cải thiện chất lượng cuộc sống: Kỹ năng sáng tạo giúp mỗi người nhanh chóng hoàn thiện công việc tốt hơn, hoàn thiện nhiều công việc hơn. Bên cạnh đó chúng ta có thời gian chăm chút, kiểm tra các công việc hàng ngày nên cải thiện chất lượng công việc, cuộc sống đáng kể.
- Nâng cao khả năng giải quyết vấn đề: Sự sáng tạo giúp nâng cao khả năng tìm kiếm giải pháp mới, đột phá cho các vấn đề phức tạp thông qua kỹ năng tư duy logic, trí tưởng tượng, suy nghĩ ngoài khuôn khổ. Sáng tạo còn giúp bạn đưa ra nhiều giải pháp khác nhau, kết hợp chúng và tạo ra giải pháp tốt nhất.
- Nâng cao tốc độ hoàn thành công việc: Áp dụng suy nghĩ sáng tạo trong công việc giúp quản lý thời gian, quản trị công việc tốt hơn. Chúng ta dễ dàng sắp xếp công việc phù hợp, khoa học để nâng cao tốc độ xử lý và hoàn thành công việc nhiều hơn.
- Phát triển kỹ năng lãnh đạo: Khi bạn thực hiện được những giải pháp mang lại kết quả khả quan, mọi người sẽ thừa nhận tầm nhìn và tín nhiệm bạn hơn. Từ đó cho phép chúng ta truyền cảm hứng cho người khác bằng cách thay đổi hoàn cảnh để đạt được kết quả tích cực cho một tình huống. Từ đó bạn cũng xây dựng được mối quan hệ tốt hơn, tích cực hơn với gia đình, bạn bè, đồng nghiệp và cùng kết hợp tạo ra các ý tưởng thực sự đổi mới hơn.
- Tăng cường khả năng nhận thức: Sự sáng tạo cho phép chúng ta khám phá những quan điểm mới khác với suy nghĩ truyền thống hay thành kiến của bản thân. Mang đến sự tự nhận thức cao hơn, xây dựng trí tuệ cảm xúc, giúp mỗi người điều chỉnh quan điểm cá nhân và khai thác tư duy cầu tiến.
Khả năng sáng tạo cải thiện chất lượng cuộc sống
Các kỹ năng tư duy sáng tạo
Các kỹ năng tư duy sáng tạo đa dạng bao gồm kỹ năng phân tích, tư duy mở, giải quyết vấn đề, giao tiếp, tổ chức… Dưới đây là một số kỹ năng chính mời bạn cùng tham khảo:
Kỹ năng phân tích
Để áp dụng kỹ năng tư duy sáng tạo trong vấn đề nào đó trước tiên chúng ta cần hiểu rõ vấn đề thông qua việc xem xét kỹ lưỡng, phân tích để hiểu ý nghĩa của nó. Phân tích là bước đầu tiên quan trọng ngay cả trong trường hợp đã có dữ liệu, văn bản, kế hoạch trước đó để giải quyết vấn đề và tạo ý tưởng mới.
Suy nghĩ sáng tạo cần phải có kỹ năng phân tích vì nhiều lý do:
- Bằng cách phân tích bạn sẽ hiểu rõ vấn đề đang phải đối mặt, các yếu tố và khía cạnh liên quan, xác định những gì quan trọng, hạn chế hay cơ hội tác động đến vấn đề. Đây chính là cơ sở giúp chúng ta đưa ra những ý tưởng mới và phù hợp để giải quyết vấn đề đó.
- Phân tích giúp mỗi người xác định rõ mục tiêu thông qua các thông tin, dữ liệu có sẵn. Từ đó đặt ra mục tiêu cụ thể, rõ ràng và tập trung cho quá trình tạo ra ý tưởng, sự sáng tạo.
- Cho phép chúng ta tìm kiếm thông tin, dữ liệu để tăng cường sự hiểu biết, làm già kiến thức, thực hiện các phân tích chi tiết làm cơ sở cho nguồn cảm hứng tạo ra ý tưởng sáng tạo.
- Phân tích giúp chúng ta đánh giá, lựa chọn ý tưởng phù hợp, xác định tính khả thi, tiềm năng, hiệu quả của ý tưởng và tìm ra các xử lý vấn đề tốt nhất.
Phân tích là một trong các kỹ năng tư duy sáng tạo bắt buộc phải có
Xem thêm: Tư duy logic là gì? 12 cách rèn luyện tư duy logic cho trẻ từ sớm
Tư duy mở
Tư duy mở là kỹ năng tư duy sáng tạo giúp bạn vượt qua những thành kiến, giả định và nhìn vào vấn đề từ một góc nhìn mới, tiếp cận theo tinh thần mở lòng, tạo cho bản thân cơ hội để suy nghĩ một cách sáng tạo. Tư duy mở là cách để khám phá ý tưởng mới bằng cách không bị giới hạn bởi tư duy truyền thống, kết nối ý tưởng, khái niệm từ lĩnh vực khác nhau.
Người có tư duy mở dám chấp nhận sự thay đổi, không cố gắng giữ vững quy tắc, ý tưởng cũ, tích cực khám phá cái mới. Đây chính là tiền đề tạo điều kiện cho sự đổi mới trong suy nghĩ, hành động. Họ luôn tìm kiếm quan điểm đa dạng, lắng nghe và chấp nhận ý kiến từ người khác. Bằng cách mở lòng tiếp thu các quan điểm mới, họ có thể tạo ra sự kết hợp ý tưởng mới và tạo nên sự sáng tạo.
Tổ chức
Kỹ năng tổ chức là 1 phần thiết yếu của sự sáng tạo, giúp bạn sắp xếp các ý tưởng. Nó giúp bạn trình bày ý tưởng lưu loát để người khác hiểu và thuyết phục họ làm theo tầm nhìn của bạn.
Giải quyết vấn đề
Kỹ năng giải quyết vấn đề là một trong những kỹ năng tư duy sáng tạo đòi hỏi những cách tiếp cận không truyền thống và mới mẻ. Giải quyết vấn đề cần thiết trong quá trình suy nghĩ sáng tạo giúp chúng ta mở rộng phạm vi suy nghĩ, khuyến khích tìm kiếm ý tưởng, giải pháp ngoài khuôn khổ đã được thiết lập. Từ đó tạo ra các giải pháp mới cho các vấn đề, khuyến khích sự tưởng tượng, khả năng tạo các ý tưởng đột phá để đạt được hiệu quả tốt hơn.
Khi có kỹ năng giải quyết vấn đề, bạn khám phá các khóc nhìn khác nhau khi đánh giá một vấn đề, tìm ra phương pháp và giải pháp mới chưa từng được xem xét. Khi đối mặt với sự thay đổi, khả năng thích nghi và đổi mới giúp bạn thích ứng và tìm kiếm cách tiếp cận mới, linh hoạt. Đồng thời khám phá tiềm năng tiềm ẩn, những khía cạnh mới để tận dụng các cơ hội, giải quyết vấn đề và thách thức.
Kỹ năng tư duy sáng tạo giải quyết vấn đề
Giao tiếp
Một người có ý tưởng, giải pháp nhưng không biết cách trình bày, truyền đạt khó lòng thuyết phục được người khác. Người có suy nghĩ sáng tạo có kỹ năng giao tiếp, giúp chúng ta nâng cao khả năng trình bày, tạo sức hút qua những ý tưởng, câu chuyện, cách diễn đạt tạo ấn tượng cho người nghe. Người sáng tạo có khả năng tiếp cận giao tiếp không truyền thống, tạo nên sự tương tác tích cực.
Sáng tạo trong giao tiếp kích thích sự tưởng tượng, khám phá, tạo ra những ý tưởng mới, phát triển các góc nhìn khác nhau để tạo sự thú vị, mới mẻ trong trao đổi thông tin. Từ đó giúp bạn ra ra ấn tượng mạnh mẽ, nổi bật với người đối diện khi sử dụng những phương pháp độc đáo, khác biệt.
Cách rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo
Tư duy sáng tạo không có sẵn, đòi hỏi mỗi người cần rèn luyện để hình thành cho bản thân. Dưới đây là tổng hợp 6 cách rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo The Dewey Schools mời bạn cùng theo dõi.
Brainstorm
Brainstorm hay kỹ thuật động não là cách hiệu quả trong việc rèn luyện tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề. Mục tiêu của Brainstorm là tạo ra một nhóm người và thu thập các ý tưởng đa dạng mà không bị hạn chế. Ý tưởng chủ đạo của kỹ thuật là chúng ta dễ dàng tìm được giải pháp tốt nhất khi có nhiều lựa chọn sáng tạo.
Động não mang đến nhiều lợi ích để rèn luyện khả năng sáng tạo, không đòi hỏi cấu trúc cứng để hoạt động và có thể cần đến sự hướng dẫn chuyên nghiệp. Tất cả các thành viên tham gia cần nhận thức về vấn đề đòi hỏi sự sáng tạo, cách làm việc của cộng đồng. Tất cả không cần phải cùng lúc nhưng có thể sử dụng tài liệu hoặc công cụ trực tuyến để đóng góp ý tưởng hướng đến hiệu quả tốt nhất. Qua mỗi phiên động não đừng quên ghi lại tất cả các ý tưởng.
Brainstorm là một trong các cách rèn luyện tư duy sáng tạo vô cùng hiệu quả
Sử dụng sơ đồ tư duy
Mindmap – Sơ đồ tư duy là một cách rèn luyện tư duy sáng tạo, kết nối ý tưởng, giúp bạn đạt được giải pháp phù hợp. Đây là cách hiệu quả để nhập các ý tưởng, kết nối chúng, từ đó tạo ra các giải pháp khả thi cho 1 vấn đề, các hậu quả tức thời và cũng là cách hàng động tốt nhất để giải quyết.
Sơ đồ tư duy còn là cách để nhìn thấy bức tranh toàn cảnh hơn về những gì chúng ta đang cố gắng thực hiện, giúp bạn sắp xếp lại ý tưởng và đưa ra kết luận tự nhiên. Nó cũng là một sơ đồ trực quan hóa ý tưởng hay đồ họa thông tin được thể hiện qua kỹ thuật Visual Thinking. Vì vậy những người không tham gia vào quá trình cũng có thể hiểu được, sơ đồ tư duy phục vụ như 1 phần tài liệu hợp lệ.
Phá vỡ các nguyên tắc
Khi bạn theo đuổi những nguyên tắc cổ hủ, lặp lại lối mòn sẽ làm ảnh hưởng đến sự phát triển khả năng sáng tạo, làm hao hụt năng lượng nhưng không mang đến hiệu quả. Hãy chấp nhận việc thử thách bản thân để đạt được những đột phá trong học tập, công việc hay cuộc sống.
Cách rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo hiệu quả là phá vỡ các nguyên tắc, dám nghĩ dám làm. Sẵn sàng thay đổi để biến công việc buồn tẻ, nhàm chán trở nên mới mẻ, khắc phục nó một cách hiệu quả.
Tư duy đa chiều
Tư duy đa chiều giúp chúng ta tìm ra câu hỏi cho vấn đề không có đáp án trực diện mà là bên cạnh. Đây là cách tuyệt vời để rèn luyện kỹ năng tư duy sáng tạo cho mỗi người. Tư duy đa chiều liên quan đến việc nhìn vào những lĩnh vực hay lập luận ít rõ ràng hơn.
Tư duy đa chiều giúp bạn nhìn nhận những khía cạnh khác nhau hoặc lật ngược vấn đề theo nhiều hướng. Khía cạnh quan trọng nhất của quá trình này là đi đến nơi mà chúng ta thường không chọn lựa.
Tư duy đa chiều giúp phát triển kỹ năng tư duy sáng tạo toàn diện
Tham khảo: Tư duy thiết kế là gì? 5 bước của quy trình tư duy thiết kế
Chia sẻ lên blog, nhật ký
Khi chia sẻ lên blog, nhật ký bạn thường tập trung vào cảm xúc của chính mình, hay tìm kiếm các ý tưởng mới. Từ đó phân tích, tổ chức suy nghĩ một cách logic, rõ ràng nên khuyến khích kỹ năng tư duy sáng tạo. Đây cũng là cách ghi lại những suy nghĩ của bản thân khi chúng ta trải qua, hay nhớ lại những cảm xúc và trải nghiệm của mình.
Khi viết blog, nhật ký bạn tự rèn luyện và phát triển cho mình khả năng viết, truyền đạt ý tưởng rõ ràng, hiệu quả. Rèn luyện kỹ năng viết tốt là yếu tố quan trọng trên hành trình phát triển suy nghĩ sáng tạo.
Cân bằng thực tế và lý tưởng
Khả năng sáng tạo sẽ mang đến cho chúng ta những điều mới mẻ, tuy nhiên bạn cần cân bằng giữa thực tế và lý tưởng để tránh tình trạng xa rời thực tế. Hãy chọn những sự thay đổi nhưng có khả năng vận dụng tốt trong công việc hay cuộc sống hàng ngày.
Tư duy sáng tạo đã chứng minh được tính hiệu quả trong nhiều ngành nghề, tạo ra sự đa dạng và phát triển tốt mang đến những điều hữu ích. Chính vì vậy kỹ năng này mang đến nhiều cải tiến, các giải pháp giải quyết tốt các vấn đề còn tồn đọng hay vấn đề phát sinh trong công việc, học tập. The Dewey Schools luôn chú trọng rèn luyện khả năng sáng tạo cho học sinh ngay từ khi còn nhỏ, để các em có thể tự mình đưa ra ý tưởng mới, khám phá hướng đi không tưởng và tạo nên nhiều thành tựu cho bản thân.
