Tính chủ động là một trong những phẩm chất quan trọng nhất quyết định sự thành công của trẻ trong tương lai. Việc dạy con chủ động không chỉ đơn thuần là việc trẻ tự làm được các công việc cá nhân, mà là quá trình hình thành tư duy độc lập, khả năng tự định hướng và tinh thần trách nhiệm. Các nghiên cứu tâm lý phát triển cho thấy trẻ em có khả năng tự lập cao thường thể hiện sự tự tin, khả năng thích nghi tốt và có động lực học tập mạnh mẽ hơn. Khám phá chi tiết tại bài viết của The Dewey Schools về những phương pháp khoa học giúp nuôi dưỡng tính chủ động ở trẻ.
1. Tại sao cần dạy con chủ động trong mọi việc?
Việc dạy con chủ động tạo nên nền tảng phát triển toàn diện cho trẻ: từ kỹ năng sống cơ bản đến khả năng tư duy độc lập. Điều này không chỉ mang lại lợi ích tức thì mà còn định hình tương lai của các em. Một số lợi ích khi áp dụng các phương pháp dạy con chủ động khoa học bao gồm:
- Xây dựng kỹ năng sống cơ bản: Tính chủ động trong các hoạt động hàng ngày giúp trẻ phát triển sự tự tin và khả năng ứng phó linh hoạt với những thay đổi bất ngờ. Đây chính là nền tảng để trẻ trở thành những cá nhân có khả năng thích nghi cao trong môi trường đa dạng.
- Phát triển sự tự tin và quyết đoán :Khả năng tự quyết định từ những việc nhỏ sẽ dần hình thành tư duy phân tích và năng lực phán đoán độc lập cho trẻ. Bên cạnh đó, khi trẻ thành công trong việc tự giải quyết vấn đề, sự tự tin của các em được củng cố, từ đó thúc đẩy trẻ dám đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm với hành động của mình.
- Rèn tính kỷ luật: Chủ động không đồng nghĩa với tự do tuyệt đối, mà đi kèm với trách nhiệm cá nhân. Trẻ chủ động học tập, sinh hoạt theo thời gian biểu hợp lý sẽ dần hình thành thói quen kỷ luật – yếu tố cần thiết để phát triển bền vững trong tương lai.
- Thích nghi tốt với môi trường thay đổi: Khi trẻ có thói quen chủ động, các thay đổi trong môi trường học tập, sinh hoạt hay các mối quan hệ xã hội không còn là trở ngại lớn. Việc chủ động quan sát, đặt câu hỏi và tìm giải pháp giúp trẻ linh hoạt hơn trong việc điều chỉnh hành vi, thói quen và cách tiếp cận tình huống mới.
- Tư duy độc lập: Chủ động giúp trẻ không chỉ làm theo khuôn mẫu mà biết đặt câu hỏi, tư duy phản biện và đưa ra quan điểm riêng. Tư duy độc lập là bước đệm quan trọng để trẻ trưởng thành, có lập trường vững vàng và không dễ bị tác động tiêu cực từ bên ngoài.
Việc dạy con chủ động tạo nên nền tảng phát triển toàn diện cho trẻ
2. 8 phương pháp dạy con chủ động được chuyên gia khuyến nghị
2.1. Tạo cơ hội cho trẻ tự quyết định
Một trong những cách hiệu quả để dạy con chủ động là tạo điều kiện để con được tự lựa chọn, tự đưa ra quyết định và tự chịu trách nhiệm với kết quả từ những lựa chọn đó. Phụ huynh có thể đóng vai trò định hướng, bằng cách đưa ra một số phương án rõ ràng, phù hợp với lứa tuổi và hoàn cảnh. Tuy nhiên, quyết định cuối cùng nên để trẻ tự đưa ra.
Khi được trao quyền lựa chọn, trẻ không chỉ cảm thấy được tôn trọng mà còn bắt đầu học cách cân nhắc, phân tích và chịu trách nhiệm cho hành động của mình. Quá trình này dần dần nuôi dưỡng sự tự tin và khả năng tự quản trị bản thân của trẻ.
Tạo cơ hội cho trẻ tự quyết định
2.2. Rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề độc lập
Mỗi khi trẻ gặp khó khăn trong đời sống hằng ngày, điều quan trọng không phải là nhanh chóng giải quyết thay con, mà là kiên nhẫn đồng hành, sử dụng các cách dạy bé học tự tháo gỡ vấn đề. Thay vì can thiệp trực tiếp, cha mẹ nên sử dụng các câu hỏi gợi mở như: “Con đã tìm ở những đâu rồi?”, “Con có nhớ lần cuối cùng con chơi ở đâu không?”.
Những câu hỏi mang tính định hướng này giúp trẻ rèn tư duy phân tích, kích thích suy luận logic, từ đó giúp trẻ phát triển khả năng xử lý tình huống độc lập.
Việc phát triển tư duy phân tích và khả năng tự giải quyết vấn đề cũng cần được nuôi dưỡng trong môi trường học tập hàng ngày của trẻ – nhất là khi trẻ tiếp cận những bài tập khó. Trong trường hợp này, bố mẹ không nên giải thích ngay mà hãy hỏi: “Con thấy đề bài yêu cầu gì?”, “Con đã biết những gì?”. Sau vài câu hỏi định hướng, bé sẽ tự tìm ra cách giải.
Rèn luyện kỹ năng giải quyết vấn đề độc lập
2.3. Giao nhiệm vụ phù hợp với độ tuổi
Để dạy con chủ động, cha mẹ nên thực hiện những cách dạy con tự giác làm công việc hàng ngày phù hợp với lứa tuổi như: tự xúc ăn, mặc quần áo, dọn đồ chơi, chuẩn bị sách vở, vệ sinh cá nhân. Ban đầu, phụ huynh có thể làm mẫu và hướng dẫn, sau đó để con tự thực hiện, chỉ quan sát và hỗ trợ khi cần.
Việc giao nhiệm vụ nên tiến hành từ dễ đến khó, từ ít đến nhiều, giúp trẻ từng bước hình thành thói quen tự lập mà không bị quá tải. Khi con hoàn thành tốt, hãy ghi nhận và khen ngợi kịp thời để khuyến khích tinh thần trách nhiệm.
2.4. Khuyến khích trẻ đóng góp ý kiến và thảo luận
Khuyến khích trẻ đóng góp ý kiến và tham gia thảo luận là cách hiệu quả để dạy con chủ động và rèn luyện tư duy phản biện và sự tự tin của con. Cha mẹ nên lắng nghe trẻ một cách cởi mở, tôn trọng quan điểm của trẻ kể cả khi khác với suy nghĩ của mình. Khi thảo luận cùng con, hãy phân tích vấn đề khách quan, đưa ra câu hỏi gợi mở để con học cách lập luận và nhìn nhận đa chiều.
Việc này không chỉ giúp trẻ phát triển kỹ năng giao tiếp, mà còn học được cách lắng nghe và tôn trọng người khác.
Một cách đơn giản nhưng hiệu quả để áp dụng phương pháp này trong đời sống hằng ngày là tận dụng thời gian bữa cơm gia đình. Bố mẹ có thể chủ động gợi mở những chủ đề gần gũi và hỏi ý kiến của con. Nhờ đó, trẻ sẽ dần mạnh dạn chia sẻ suy nghĩ, học cách lắng nghe và biết chờ đến lượt mình khi tham gia vào một cuộc trò chuyện chung.
Khuyến khích trẻ đóng góp ý kiến và thảo luận
>>XEM THÊM:
- 10+ Cách dạy con tập trung khoa học, đơn giản và hiệu quả
- Nguyên nhân bé không tập trung và 7+ cách khắc phục hiệu quả
- Có nên cho bé học chữ sớm? Giải đáp A-Z từ Chuyên gia
2.5. Khuyến khích trẻ đặt mục tiêu cá nhân
Cùng con lập kế hoạch học tập và sinh hoạt hàng ngày là cách thiết thực để rèn luyện tính chủ động. Cha mẹ có thể hỗ trợ con liệt kê các nhiệm vụ cần làm như bài tập, sách cần đọc, sau đó cùng con sắp xếp thời gian biểu cụ thể. Khi được tham gia xây dựng kế hoạch, trẻ hiểu rõ mục tiêu và biết cách chủ động thực hiện đúng thời hạn. Việc này giúp hình thành kỹ năng quản lý thời gian, sắp xếp ưu tiên và giữ cam kết – đây đều là những năng lực quan trọng cho học tập và cuộc sống sau này.
2.6. Phát triển sự tự giác
Để giúp trẻ hình thành thói quen tự giác, cha mẹ nên xây dựng những khung giờ sinh hoạt cố định và duy trì đều đặn mỗi ngày. Khi đã quen với nếp sinh hoạt rõ ràng, trẻ sẽ tự làm việc của mình mà không cần nhắc nhở liên tục.
Quá trình hình thành tính tự giác đòi hỏi sự kiên trì và phương pháp nhất quán từ cha mẹ. Môi trường gia đình tích cực, nơi trẻ được khuyến khích và tin tưởng, sẽ tạo điều kiện thuận lợi để các em dễ dàng tiếp nhận và duy trì tính chủ động.
Một phụ huynh từng áp dụng phương pháp này thành công chia sẻ với The Dewey Schools rằng: anh đã thống nhất với con trai về một khung giờ học cố định – từ 19h30 đến 21h mỗi ngày. Sau 6 tháng kiên trì đồng hành, cậu bé đã hình thành thói quen ngồi vào bàn học đúng giờ mà không cần bố nhắc nhở.
>>XEM THÊM:
- Có nên cho con học lại lớp 1? Lời khuyên từ Chuyên gia
- Có nên cho con học thêm không? Lợi ích & Tác hại tiềm ẩn
- Có nên cho con học thêm lớp 1? Lời khuyên từ Chuyên gia
2.7. Cho trẻ cơ hội được sai và sửa lỗi
Cho trẻ cơ hội được sai và học từ sai lầm của chính mình là một trong những phương pháp dạy con chủ động quan trọng. Thay vì coi sai lầm là điều tiêu cực cần tránh, cha mẹ nên xem đây là cơ hội học tập quý báu để trẻ phát triển khả năng tự điều chỉnh và cải thiện bản thân.
Do đó, khi con mắc lỗi, cha mẹ không nên la mắng hay chỉ trích. Hãy bình tĩnh phân tích cùng con nguyên nhân dẫn đến sai lầm và hướng dẫn con tìm ra giải pháp khắc phục. Phương pháp này không chỉ giúp trẻ hiểu rõ bản chất của vấn đề mà còn rèn luyện khả năng tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề.
Cho trẻ cơ hội sai và được sửa lỗi
>>XEM THÊM:
- 8+ cách dạy chữ cho bé 5 tuổi hiệu quả và dễ áp dụng
- Làm sao để bé không sợ đi học? 7+ mẹo đơn giản và hữu ích
- 7+ bí quyết dạy con học giỏi hiệu quả, tiếp thu nhanh
2.8. Khuyến khích, động viên trẻ
Khuyến khích và động viên trẻ một cách khoa học là yếu tố then chốt trong việc dạy con chủ động. Lời khen chân thành từ cha mẹ không chỉ là nguồn động lực mạnh mẽ mà còn định hướng hành vi tích cực của trẻ trong tương lai. Tuy nhiên, cách thức khen ngợi cần được thực hiện theo nguyên tắc khoa học để mang lại hiệu quả tối ưu.
Nguyên tắc khen ngợi hiệu quả đầu tiên là tính cụ thể và kịp thời. Thay vì những lời khen chung chung như “Con giỏi quá” hay “Con làm tốt quá”, cha mẹ nên tập trung khen ngợi hành động, nỗ lực và quá trình thực hiện cụ thể. Điều này giúp trẻ hiểu rõ điều gì mình đã làm tốt và cần duy trì trong những lần sau.
Quan trọng không kém là việc ghi nhận quá trình cố gắng thay vì chỉ tập trung vào kết quả cuối cùng. Cách động viên này giúp trẻ nhận ra giá trị của sự kiên trì và tập trung.
>>XEM THÊM:
- 8+ bí quyết dạy con chăm học hiệu quả, khoa học tại nhà
- 7+ cách dạy con nghe lời phù hợp mọi độ tuổi
3. The Dewey Schools – Môi trường học tập tự học, tự giáo dục tốt nhất hiện nay
The Dewey Schools (TDS) được công nhận là một trong những hệ thống giáo dục tiên phong áp dụng phương pháp tư duy thiết kế tại Việt Nam, với triết lý “tổ chức sự trưởng thành của học sinh thông qua tự học – tự giáo dục”. Mục tiêu của The Dewey Schools là tạo ra thế hệ học sinh, những con người có năng lực tự học, tự lập, tinh thần trách nhiệm và tâm hồn phong phú. Các em học sinh tốt nghiệp là những cá nhân toàn diện, được trang bị đầy đủ kiến thức, tinh thần, nhân cách, có khả năng thích nghi ở bất kỳ môi trường nào.
Để thực hiện mục tiêu này, The Dewey Schools áp dụng nguyên tắc “học qua trải nghiệm” (Learning by Doing), giúp học sinh tự xây dựng và tổng hợp kiến thức, khái niệm khoa học theo con đường mà các nhà khoa học đã từng đi qua. Với phương pháp này, học sinh tốt nghiệp tại The Dewey Schools sẽ có năng lực để giải quyết bất kỳ vấn đề nào trong cuộc sống.
The Dewey Schools (TDS) được công nhận là một trường dạy trẻ chủ động tốt nhất hiện nay
Bên cạnh đó, The Dewey Schools còn áp dụng các phương pháp giảng dạy hiện đại như:
- Học theo dự án (Project-based Learning)
- Học tập truy vấn (Inquiry-based Learning)
- Dạy học phân hóa (Differentiated Instruction)
- Tư duy thiết kế (Design Thinking)
Những phương pháp này không chỉ phát triển kiến thức mà còn rèn luyện kỹ năng tư duy phản biện, sáng tạo và giải quyết vấn đề cho trẻ.
Hiện nay, với hơn 14 năm kinh nghiệm và 8.000 học sinh trên toàn hệ thống, The Dewey Schools đã chứng minh hiệu quả của phương pháp dạy học qua trải nghiệm trong việc nuôi dưỡng những cá nhân độc lập, sáng tạo và có trách nhiệm với cộng đồng.
Việc dạy con chủ động là một hành trình đòi hỏi sự kiên nhẫn, nhất quán và hiểu biết sâu sắc về tâm lý phát triển của trẻ. Những phương pháp được chia sẻ trong bài viết không chỉ giúp trẻ phát triển tính tự lập mà còn xây dựng nền tảng vững chắc cho thành công trong tương lai. Hy vọng bài viết của The Dewey Schools đã cung cấp những hướng dẫn thực tế và khoa học để các bậc phụ huynh áp dụng hiệu quả trong quá trình nuôi dạy con. Nếu bạn cần tìm hiểu thêm về môi trường giáo dục phát triển tính chủ động cho trẻ, hãy liên hệ The Dewey Schools để được tư vấn chi tiết.
>>XEM THÊM:
- 8+ cách dạy trẻ 1 tuổi phát triển tư duy toàn diện, hiệu quả
