Khi Internet phát triển mạnh đã mang lại nhiều lợi ích cho cuộc sống, nhưng cũng có không ít hậu quả tiêu cực. Trong đó, bạo lực mạng xuất hiện thường xuyên và có thể xảy ra với mọi lứa tuổi, đối tượng gây ảnh hưởng nặng nề tới sức khỏe tinh thần và cuộc sống của nạn nhân.
Cùng Dewey Schools chia sẻ thông tin về biểu hiện, hậu quả và giải pháp phòng tránh hình thức bạo lực này nhé.
Bạo lực mạng là gì?
Bạo lực trên mạng hay bạo lực trực tuyến là những hành vi bạo lực trên các công cụ kỹ thuật số gây tổn hại đến nhân phẩm, uy tín, danh dự của người khác, thông qua các thiết bị điện tử hiện đại như điện thoại thông minh, máy tính bảng… được dùng trong trao đổi thông tin, dữ liệu. Hình thức bạo lực này có thể diễn ra trên mạng xã hội, blog, diễn đàn, email, tin nhắn văn bản và nhiều nền tảng trực tuyến khác.
Bạo lực mạng là những hành vi gây sự, quấy rối hoặc đe dọa người khác trên internet thông qua phương tiện truyền thông và điện tử. Trong đó bao gồm cả hành động chia sẻ thông tin nhạy cảm, đăng hình ảnh, video không phù hợp, viết các bài đe dọa, châm biếm, tấn công ngôn ngữ nhằm gây tổn thương tinh thần cho người khác. Nghiêm trọng hơn các hành động này còn có thể gây ra các bệnh về tâm lý cho nạn nhân.
Bạo lực mạng là hành vi ảnh hưởng đến tâm lý người khác trên không giang mạng
Bạo lực qua mạng về cơ bản tương tự với bạo lực bắt nạt thông thường nhưng có một số điểm khác biệt cần chú ý:
- Nạn nhân của bạo lực qua mạng thường không rõ danh tính kẻ thực hiện hành vi bạo lực hoặc lý do những kẻ đó nhắm vào mình.
- So với bắt nạt truyền thống, hậu quả của bạo lực mạng có thể lớn hơn nhiều vì nội dung được chia sẻ để tấn công nạn nhân có thể được chia sẻ rộng rãi đến nhiều người khác.
- Nạn nhân có thể còn phải tiếp xúc với sự quấy rối liên tục, bất cứ lúc nào khi sử dụng điện thoại, máy tính, internet… Trong khi với bắt nạt truyền thống kẻ bạo lực phải ở khoảng cách gần mới có thể tác động đến nạn nhân.
Xem thêm: Bạo lực tinh thần và những ảnh hưởng đến tâm lý của trẻ
Biểu hiện của bạo lực mạng
Biểu hiện của bạo lực mạng đa dạng thể hiện ở nhiều hình thức và một số hình thức phổ biến là:
Quấy rối trực tuyến
Quấy rối trực tuyến là hình thức bạo lực mạng thường gặp nhất với các hành động bình luận, chia sẻ, gửi tin nhắn mang tính chất quấy rối, đe dọa, xúc phạm nạn nhân. Những kẻ quấy rối thậm chí còn liên tục theo dõi trên mạng xã hội để tìm hiểu thông tin cá nhân riêng tư hoặc giả mạo danh tính của người khác.
Những hành động bạo lực ngôn từ trên mạng này không chỉ khiến nạn nhân lo lắng, rơi vào trạng thái căng thẳng mà còn ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển, tự tin của người bị hại.
Bắt nạt trực tuyến
Bắt nạt trên không gian mạng trực tuyến thường thực hiện trên các mạng xã hội. Kẻ bạo lực mạng không chỉ lan truyền thông tin sai lệch, bôi nhọ, xúc phạm mà còn điều tra về cuộc sống cá nhân, đăng tải các video và hình ảnh bôi nhọ nạn nhân. Thậm chí bọn chúng còn áp dụng công nghệ cao để theo dõi vị trí, hoạt động của kẻ bị hại.
Trong trường hợp này, nạn nhân phải chịu ảnh hưởng nghiêm trọng đến tinh thần, luôn sống trong sự lo âu, hoảng sợ.
Bắt nạt trực tuyến là hình thức bạo lực qua mạng thường gặp
Tuyên truyền bạo lực mạng
Tuyên truyền bạo lực trên không gian mạng là các hành vi tạo ra hay truyền tải, chia sẻ nội dung cổ vũ hành vi bạo lực hay kích động bạo lực. Những hành động này không chỉ dẫn đến gia tăng hành vi bạo lực trên mạng, tạo ra môi trường trực tuyến không an toàn mà còn có thể dẫn đến gia tăng hành vi bạo lực trong thực tế.
Xâm phạm quyền riêng tư
Một hình thức bạo lực mạng phổ biến khác là xâm phạm quyền riêng tư. Những kẻ có ý đồ xấu sẽ cố tình theo dõi, thu thập thông tin của người khác để sử dụng vào mục đích phi pháp (gian lận hay đe dọa người bị hại).
Kẻ bạo lực đăng tải, chia sẻ thông tin cá nhân của người khác ngay cả khi không được cho phép. Đó là những hành động gây mất lòng tin sâu sắc và làm ảnh hưởng đến tinh thần và các mối quan hệ xã hội của nạn nhân.
Hậu quả mà bạo lực mạng gây ra
Bạo lực trên mạng không còn là thế giới ảo không liên quan đến đời sống thật bởi nó gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng. Theo 1 báo cáo tổng hợp từ ECPAT, Interpol và UNICEF, năm 2022 có đến hơn 400 báo cáo về hoạt động xâm hại trẻ em trên môi trường mạng tại Việt Nam. Trong đó có 1% trẻ bị dụ dỗ gửi video, ảnh về bộ phận nhạy cảm khi sử dụng internet, những thông tin đó bị chia sẻ mà chưa có sự đồng ý.
Ngoài ra, theo một khảo sát của Chương trình nghiên cứu internet và xã hội (VPIS, thuộc Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn) cho thấy vào năm 2023 78% người dùng mạng khẳng định bản thân từng là nạn nhân của bạo lực mạng hoặc biết các trường hợp phát ngôn gây thù ghét trên mạng xã hội; 67% người dùng mạng từng trở thành nạn nhân hoặc chứng kiến trò bôi nhọ danh dự, phỉ báng, nói xấu; 46,6% người dùng mạng từng bị bịa đặt, vu khống thông tin.
Bạo lực mạng gây ra nhiều hậu quả nghiêm trọng
Tất cả những điều này đã gây ra những hậu quả nghiêm trọng ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và hành vi của trẻ. Hậu quả của bạo lực trên mạng có thể kể đến là:
Suy giảm tự tin, mất niềm tin vào cuộc sống
Trẻ em bị bạo lực mạng xã hội thường trở nên thiếu tự tin, mất niềm tin vào cuộc sống. Sau khi trải qua cú sốc tinh thần bị bạo lực, người bị hại luôn trong trạng thái căng thẳng, lo sợ và bất an. Nhiều trẻ thậm chí trở nên căm ghét bản thân, xuất hiện ý định tự làm hại mình.
Thúc đẩy hành vi phạm tội
Hành động bạo lực trên không gian mạng không chỉ tác động đến 1 hay nhiều cá nhân là nạn nhân trực tiếp, mà còn tác động lớn đến xã hội. Khi bạo lực mạng trở nên phổ biến sẽ thúc đẩy các hành vi phạm tội, các hành vi ngày càng tinh vi hơn gây ảnh hưởng trực tiếp đến trật tự an ninh xã hội.
Bên cạnh đó đối tượng trẻ em nhận thức chưa hoàn chỉnh, chưa có khả năng tự bảo vệ bản thân, dễ bị lôi kéo. Trường hợp không tỉnh táo hay không được người lớn hỗ trợ kịp thời các em dễ vướng vào sa ngã, thực hiện các hành vi phạm tội.
Thay đổi hành vi
Nạn nhân bị bạo lực mạng bị ảnh hưởng nặng nề về cảm xúc, thường biểu hiện thay đổi hành vi, trở nên cô đơn, sống khép mình và rút lui khỏi các mối quan hệ xã hội. Trẻ tự tạo ra hàng rào vô hình, làm rạn nứt đang kể các mối quan hệ xung quanh mình như với người thân, gia đình, bạn bè. Từ đó khiến tinh thần của nạn nhân ngày càng suy sụp.
Bạo lực mạng khiến trẻ trở nên tự ti, sống khép mình
Ảnh hưởng đến tương lai
Việc trẻ em lớn lên trong môi trường đầy rẫy bạo lực trên mạng, có thể khiến các em sa sút về học tập, lệch lạc trong cách nhìn nhận cuộc sống. Nạn nhân của bạo lực mạng phải gánh chịu tổn thương tâm lý sâu sắc, trở thành ám ảnh đeo bám trong suốt hành trình trưởng thành, ảnh hưởng đến tương lai của trẻ.
Các giải pháp phòng tránh bạo lực mạng hiệu quả
Để giảm thiểu và ngăn chặn vấn nạn bạo lực ngôn từ trên mạng, cần có sự phối kết hợp giữa gia đình, nhà trường và xã hội. Bên cạnh đó chúng ta cùng trẻ áp dụng một số biện pháp phòng ngừa, học cách đối phó với những tình huống xấu để có sự chuẩn bị tốt nhất.
Cách thức phòng ngừa bạo lực trên không gian mạng
Để giúp trẻ phòng ngừa bạo lực mạng, phụ huynh nên tham khảo một số cách thức sau:
- Nâng cao nhận thức: Cha mẹ cần chú trọng vấn đề nâng cao nhận thức về an toàn trên không gian mạng cho trẻ. Đây là bước quan trọng, chúng ta cần cung cấp thông tin hợp lý, chính xác về các rủi ro của bạo lực trên mạng gây ra. Bên cạnh đó cần giải thích cho trẻ một cách rõ ràng, chi tiết về tác động đối với tinh thần, tâm lý của con. Phụ huynh đừng quên liên tục nhắc nhở trẻ phải cẩn trọng khi chia sẻ thông tin cá nhân, không nên tiết lộ thông tin riêng tư nếu chưa xác định được nguồn tin cậy.
- Theo dõi, kiểm tra: Trẻ ở độ tuổi còn nhỏ chưa có khả năng tự bảo vệ mình, nhận thức còn hạn chế nên cha mẹ cần theo dõi, kiểm tra, kiểm soát các hoạt động trực tuyến của con. Phụ huynh nên chọn cá phần mềm bảo mật, công cụ báo cáo, bộ lọc thông tin trên thiết bị kết nối internet của trẻ để tăng cường tính bảo mật thông tin.
Tìm kiếm các giải pháp phòng tránh bạo lực trên mạng hiệu quả
Nhận biết trẻ đang gặp vấn đề bạo lực mạng
Khi trẻ xuất hiện một số biểu hiện lạ dưới đây có thể con đang gặp vấn đề bạo lực trên mạng, cha mẹ nên tìm hiểu ngay nguyên nhân để kịp thời có hướng giải quyết:
- Thay đổi hành vi: Trẻ ít giao tiếp, trở nên thu mình, ngại gặp gỡ người khác, ngại tham gia các hoạt động xã hội, thường xuyên buồn bã, u sầu, nghiêm trọng hơn là có ý định tự tử.
- Biểu hiện bất thường: Trẻ đột nhiên thường xuyên cáu gắt, hay nổi giận, nóng tính, có hành vi tự làm hại bản thân.
- Thay đổi thói quen: Trẻ dành nhiều thời gian cho internet, hoạt động trên mạng xã hội, thường xuyên kiểm tra máy tính, điện thoại…
- Thường xuyên nhắc đến người nào đó: Trẻ thường xuyên nhắc đến người nào đó trên mạng với thái độ tiêu cực, thù địch, căm hận.
Giải pháp của bạo lực mạng
Áp dụng một số hướng giải quyết dưới đây, người lớn có thể giúp trẻ giải quyết vấn đề bạo lực trên mạng gặp phải:
- Trò chuyện, lắng nghe: Phụ huynh nên dành thời gian chất lượng bên con hàng ngày để trò chuyện, lắng nghe, kịp thời nhận biết vấn đề mà con gặp phải. Hãy để trẻ tin tưởng và luôn nghĩ đến sự giúp đỡ của cha mẹ, hiểu rằng chúng ta luôn ở bên cạnh và sẵn sàng hỗ trợ, bảo vệ con.
- Giúp trẻ nhận thức vấn đề: Trẻ cần nhận thức được rằng bạo lực mạng là hành vi sai trái cần bài trừ, vì nó có thể gây tổn thương cho người khác. Cha mẹ nên giáo dục cho con những điều học sinh cần biết về an ninh mạng.
- Tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia: Trong trường hợp vấn đề bạo lực quá nghiêm trọng, phụ huynh nên tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên gia tâm lý.
Thực hiện các giải pháp giải quyết vấn đề bạo lực trên không gian mạng
Cha mẹ nên lưu ý và động viên trẻ khi gặp bất cứ tình huống nào liên quan đến bạo lực trên mạng, hãy nhanh chóng tìm sự hỗ trợ từ những người tin tưởng như bạn bè, gia đình, thầy cô, cơ quan chức năng… Sự cổ vũ từ người thân sẽ giúp trẻ tự tin, bản lĩnh đối diện với kẻ bạo lực, hay những tính huống khó khăn hay xoa dịu những tổn thương tâm lý.
Báo động tình trạng học sinh bị bạo lực mạng
Phương tiện truyền thông, mạng xã hội phát triển mạnh do đóng vai trò lớn trong cuộc sống mỗi người. Chúng ta dễ dàng liên hệ, giao tiếp, chia sẻ với người thân, bạn bè, người quen, đối tác mở rộng mối quan hệ. Tuy nhiên, đây cũng là phương tiện để kẻ xấu lợi dụng đe dọa, ngược đãi tinh thần với người khác thông qua các thiết bị kết nối.
Bạo lực ngôn từ trên mạng là các hành vi trực tuyến tấn công phi hình sự hoặc hình sự, có thể dẫn đến hành hung, làm ảnh hưởng đến tâm lý, tình cảm, thể chất của người khác. Hành vi này được thực hiện bởi 1 cá nhân hoặc nhóm kẻ xấu gây nên những tác hại vô cùng lớn với nạn nhân.
Báo động tình trạng học sinh bị bạo lực qua mạng
Hiện nay tình trạng học sinh bị bạo lực mạng đang ngày càng trở nên nghiêm trọng, với nhiều hình thức, liên tục thay đổi tinh vi. Điều này cho thấy văn hóa học đường đang có những biểu hiện tiêu cực và ngày càng đi xuống, gây ảnh hưởng nghiêm trong đến tâm sinh lú sức khỏe của thanh thiếu nhi, tạo nên ấn tượng xấu về những hình ảnh không đẹp của môi trường giáo dục cũng như thế hệ trẻ.
Mỗi công dân đều có quyền tự do ngôn luận trong khuôn khổ đạo đức xã hội và pháp luật, nên chúng ta không thể cấm các em học sinh sử dụng mạng xã hội. Tuy nhiên khi học sinh lên mạng và làm theo những gì người khác làm thì vấn đề trở nên đáng ngại. Lợi dụng mạng xã hội, một số thành phần xấu đã tổ chức, lôi kéo học sinh tham gia và những việc làm vi phạm trật tự xã hội.
Bên cạnh đó tỉ lệ học sinh bị bạo lực mạng không ngừng tăng cao. Các hành vi bắt nạt diễn ra hàng giờ, hàng ngày như bình luận đe dọa, gây tổn thương qua tin nhắn, email; chế nhạo nạn nhân trong các hội nhóm, diễn đàn, gây hiểu lầm bằng cách giả vờ là người giới tính khác… Những lý do các em đưa ra khi bạo lực trên mạng đơn giản như trêu đùa cho vui, hoặc trả thù những người đã từng bạo lực với mình, hay muốn được nổi tiếng nhiều người biết đến.
Bạo lực trên mạng đã dẫn đến nhiều sự việc đau lòng
Phần lớn các em không xác định được những hậu quả nghiêm trọng khi thực hiện hành vi bạo lực với người khác. Đã có rất nhiều tình huống tiêu cực xảy ra dẫn đến những hậu quả đáng tiếc. Ví dụ về bạo lực mạng là câu chuyện một số học sinh nam trong lớp ghép ảnh chân dung của L. vào hình nhạy cảm và phát tán trên Facebook và cả lớp xem được. Khi bị trêu chọc ác ý, em L đã uống thuốc diệt cỏ và ra đi trong sự đau đớn, xót xa của gia đình, người thân.
Những ví dụ về bạo lực mạng dẫn đến những câu chuyện đáng tiếc không hiếm gặp. Nó đã trở thành những câu chuyện đáng buồn về một vấn đề nhức nhối trong giới trẻ. Các em học sinh tham gia bạo lực trên mạng xã hội với những vai trò khác nhau như thủ phạm, nạn nhân hoặc vừa là nạn nhân vừa là thủ phạm. Các em có thể chủ động tham gia hoặc bị ép buộc và hình thức bạo lực càng ngày càng đa dạng.
Mặc dù bắt nạt trực tuyến trong học sinh khá nhiều nhưng các chương trình mang tính giáo dục, tuyên truyền phòng ngừa bạo lực tại nhiều trường còn hạn chế. Do đó nhà trường, phụ huynh và các cấp các ngành cần có sự phối hợp, quan tâm sát sao hơn nữa để kịp thời can thiệp hỗ trợ tình trạng báo động này.
Bạo lực mạng nếu lặp đi lặp lại có tác động tiêu cực đến nạn nhân, gây tổn hại sức khỏe tinh thần, gia tăng cảm xúc tiêu cực, bất an nghiêm trọng hơn là trầm cảm hoặc tự tử. Vì vậy mỗi người dùng mạng nên là người tử tế, có trách nhiệm với mỗi bình luận, chia sẻ, bài đăng của mình để tạo ra môi trường mạng xã hội an toàn, lành mạnh.
Nhiều cha mẹ quan tâm: Vấn nạn bắt nạt học đường và cách phòng tránh ở trường học
