Ngày nay, chúng ta có thể dễ dàng bắt gặp ở bất cứ nơi đâu những tuyên ngôn về giáo dục hiện đại như: Giáo dục khai phóng, “làm dự án”, học tập phân hóa,…. Không thể phủ nhận rằng các hoạt động lấy người học làm trung tâm đang là xu hướng tất yếu của giáo dục hiện đại. Tuy nhiên, việc hiểu đúng, đủ và áp dụng đúng cách để biến chúng trở nên hiệu quả thì không phải cơ sở giáo dục nào cũng thực hiện được.
Được nhắc tên, điểm danh đến nhiều nhất không thể không kể đến phương pháp “Học tập qua dự án”. Học tập qua dự án là một mô hình tổ chức lớp học nhằm làm năng động hoá lớp học truyền thống vốn lấy bài học làm trung tâm và giáo viên là trọng tâm. Có sự thay đổi vai trò giữa giáo viên và học sinh trong học tập qua dự án: Giáo viên đảm nhận vai trò dẫn dắt và trao quyền cho học sinh làm chủ quá trình học tập. Học sinh thể hiện tinh thần trách nhiệm đối với việc học, từ đó tạo dựng môi trường học tập chủ động hơn. Học tập qua dự án là phương pháp dạy học ở đó người học học tập thông qua việc chủ động giải quyết các vấn đề trong thực tiễn. Điều này có nghĩa, người học đạt được kiến thức và các kĩ năng thông qua làm việc trong một khoảng thời gian dài để nghiên cứu và trả lời cho một câu hỏi phức hợp, một vấn đề, hoặc giải quyết thử thách
Chính vì tính ưu việt và hiện đại, “Học tập qua dự án” được đưa ra giống như “món mời” đầy hấp dẫn để thu hút sự chú ý của học sinh và phụ huynh. Thế nhưng, đừng chỉ là “món mời” – hãy biến “Học tập qua dự án” thực sự trở thành “món chính” trong công cuộc dạy và học.
Chúng ta có thể kể đến hàng loạt những lầm tưởng trong quá trình áp dụng “học tập qua dự án” trong môi trường giáo dục. Trong đó, thậm chí có nhiều nơi, nhiều nhà giáo dục đang thực hiện vẫn thường có suy nghĩ sai lầm.
Lầm tưởng 1: “Tốn thời gian lắm! Làm gì có đủ thời gian mà làm!
Nhiều người cho rằng phương pháp này tốn thời gian và công sức ảnh hưởng đến chương trình học chính khóa. Thậm chí, nếu dạy học dự án, sẽ phải cắt hết thời gian của các tiết học lý thuyết khác.
Thực tế là, nếu được thiết kế hợp lý, dự án sẽ tích hợp nội dung chương trình, giúp học sinh vừa đạt được mục tiêu học tập vừa rèn luyện kỹ năng. Trong quá trình thực hiện dự án, học sinh đã tiến hành đầy đủ các bước: từ nghiên cứu lý thuyết, đến lên kế hoạch phác thảo, thực hiện nhiệm vụ và đưa ra sản phẩm. Giáo viên phải là người lên kế hoạch từ đầu, nắm rõ các bước thực hiện và lên kế hoạch thời gian cho từng hạng mục. Có những dự án kéo dài hàng tháng hoặc vài tháng, nhưng cũng có những dự án học tập chỉ tiến hành trong 1-2 tuần.
So sánh giữa việc mất thời gian và giá trị học sinh nhận được, người dạy phải hết sức tỉnh táo và cân đối trong chính chương trình dạy của mình.
Lầm tưởng 2: “Học tập qua dự án nhàn thật! Học sinh làm hết, giáo viên không cần làm gì cả!”
Nhiều người ý kiến rằng: Việc “làm dự án” chẳng qua là giao nhiệm vụ ngay từ đầu cho học sinh, rồi thả nổi cho học sinh thích làm ra sao thì làm. Đến đúng ngày giờ nộp bài, học sinh sẽ nộp lại cho giáo viên sản phẩm đã làm.
Sự thật không phải như vậy.
Giáo viên phải đi kèm với các nhóm và các học sinh trong từng giai đoạn. Khi học sinh cần dùng kiến thức để tạo ra sản phẩm mà không hiểu kiến thức thì giáo viên phải giảng giải (giảng nhiều hay ít tùy sự phân hóa), học sinh thiếu kiến thức phải cung cấp thêm tư liệu, thậm chí phải đưa ra gợi ý cách làm… Học sinh không phải là độc lập làm dự án mà học sinh đang làm việc, tạo ra sản phẩm dưới sự hướng dẫn, kèm cặp của giáo viên.
Việc dạy học dự án thậm chí còn tốn nhiều nguồn lực, thời gian của giáo viên hơn so với việc giảng dạy truyền đạt lý thuyết thông thường. Bởi giáo viên sẽ phải có vốn hiểu biết sâu sắc và đa dạng về kiến thức, thông thạo về các kỹ năng khác để theo sát từng cá nhân, nhóm học sinh; lên kế hoạch và hỗ trợ từng phần cho đến khi học sinh có thể tự làm ra sản phẩm học tập của riêng mình.
Lầm tưởng 3: “Cái này chỉ học sinh giỏi làm thôi! Năng lực vừa vừa thì cứ giảng bài rồi ghi chép là được!”
“Dạy học dự án chỉ dành cho những học sinh có tư duy tốt hoặc năng lực nổi trội” là một quan niệm hết sức sai lầm. Bởi phương pháp này phù hợp với mọi đối tượng học sinh, mọi trình độ khả năng, sở thích và sở trường. Thông qua dự án, các em có thể phát triển kỹ năng riêng, từ tư duy sáng tạo, làm việc nhóm, đến khả năng quản lý thời gian.
“Học tập qua dự án” tức là học sinh đang học – nhưng học qua “làm”, không học qua nghe giảng. Học sinh chỉ cần xác định rất rõ những việc sau:
- Biết nhiệm vụ của mình là làm gì, đạt mục tiêu học tập nào.
- Biết mình làm với ai, nhiệm vụ nào cần cộng tác, nhiệm vụ nào cần làm độc lập.
- Biết chủ động lên kế hoạch và quản lý thời gian.
- Học sinh được quyền quyết định trải nghiệm học tập của mình bằng cách lựa chọn (trong kế hoạch của giáo viên đưa ra) những vấn đề/nội dung mà mình muốn làm.
Như vậy, dù năng lực là viết, hay vẽ, đàn, ca, giỏi lý thuyết, thích tính toán,….học sinh vẫn có thể thực hiện được nhiệm vụ phù hợp với sở trường cá nhân.
“Học tập qua dự án” giúp học sinh phát triển toàn diện các kỹ năng như tư duy sáng tạo, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm, và giao tiếp, đồng thời khuyến khích tính chủ động và trách nhiệm trong học tập….. Bằng cách gắn kết lý thuyết với thực tiễn, dạy học dự án không chỉ làm tăng sự hứng thú mà còn giúp học sinh ghi nhớ kiến thức lâu hơn. Ngoài ra, việc tích hợp nhiều môn học trong các dự án thúc đẩy sự hiểu biết liên môn và khả năng áp dụng linh hoạt. Đặc biệt, phương pháp này chuẩn bị cho học sinh những kỹ năng mềm cần thiết để thích nghi với môi trường làm việc và cuộc sống trong tương lai. Dạy học dự án không chỉ đem lại hiệu quả học tập mà còn góp phần đổi mới cách dạy, tạo động lực cho cả giáo viên và học sinh.
Có thể nói, dạy học dự án là một phương pháp giàu tiềm năng, nhưng để áp dụng hiệu quả, các nhà trường cần có chiến lược để gia tăng động lực để giáo viên thường xuyên áp dụng, các nhà giáo dục cần hiểu rõ bản chất và tránh những suy nghĩ sai lầm như trên. Điều quan trọng là luôn linh hoạt và sáng tạo trong cách triển khai!
Bài viết được thực hiện bởi cô Bế Thị Thanh Thanh – Tổ trưởng tổ Khoa học xã hội cấp THPT – The Dewey Schools Tây Hồ Tây.