Giáo dục kỹ năng sống tiểu học là một trong những vấn đề nhận được sự quan tâm hàng đầu từ các bậc phụ huynh. Việc trang bị các kỹ năng sống cần thiết cho trẻ tiểu học sẽ góp phần tạo điều kiện để trẻ phát triển toàn diện từ trí tuệ, đạo đức đến thể chất, tinh thần.
Kỹ năng sống tiểu học cho trẻ
Kỹ năng sống được hình thành và tích lũy từ nhỏ; dần được tiếp thu thông qua các hoạt động giáo dục cũng như các trải nghiệm thực tế. Đây là loại kỹ năng nhận được sự quan tâm hàng đầu từ các bậc cha mẹ và mong muốn trang bị tốt cho con mình từ khi còn bé.
Dựa vào môi trường sống, yếu tố giáo dục,… mà kỹ năng sống được trang bị theo nhiều cách khác nhau. Trong khía cạnh giáo dục, kỹ năng sống tiểu học dành cho học sinh hướng đến những hoạt động tích cực, lành mạnh giúp trẻ thích ứng với môi trường sống và xử lý tốt các tình huống xảy ra hàng ngày.
Mục tiêu của giáo dục kỹ năng sống dành cho học sinh tiểu học là giúp trẻ chủ động, tự làm chủ bản thân, có thái độ ứng xử phù hợp với bạn bè, gia đình nói riêng và xã hội nói chung. Đồng thời, giúp trẻ thích nghi và đạt kết quả học tập hiệu quả, tạo tiền đề cho sự thành công trong cuộc sống.
Các kỹ năng sống cần thiết cho trẻ tiểu học
Dưới đây là một số kỹ năng sống tiểu học quan trọng nhất cần trang bị để trẻ thích ứng tốt với môi trường xung quanh.
Kỹ năng tự bảo vệ bản thân
Kỹ năng tự bảo vệ bản thân được đánh giá là kỹ năng cần thiết nhất cho trẻ em tiểu học. Các tình huống nguy hiểm nằm ngoài tầm kiểm soát của phụ huynh, giáo viên đều có khả năng xảy ra. Vì vậy, cần phải chú trọng hướng dẫn cho trẻ kỹ năng tự bảo vệ bản thân, cách đối phó với các sự cố phát sinh.
Một số cách trang bị kỹ năng tự bảo vệ bản thân cho trẻ như sau:
- Hãy dạy trẻ cảnh giác với người lạ, hạn chế việc nói chuyện và nghe theo lời yêu cầu của người chưa bao giờ gặp (dụ dỗ đi đến một địa điểm khác, thay ba mẹ đón trẻ tan học,…).
- Không tự ý đi đến những nơi đông người khi không có sự cho phép và đồng hành của người lớn.
- Khi có bất kỳ sự cố nào xảy ra, hãy tìm kiếm sự giúp đỡ của mọi người xung quanh, đặc biệt là khu vực bảo vệ.
- Phát ra tín hiệu như hét lớn, dùng còi (được trang bị),… khi có sự tiếp cận từ phía người lạ hoặc gặp phải các tình huống khẩn cấp.
- Không được nhận bất kỳ đồ vật nào từ người lạ mà không có sự cho phép của người thân.
- Ghi nhớ thông tin, địa chỉ, số điện thoại liên lạc của người thân.
Kỹ năng tự phục vụ bản thân
Kỹ năng tự phục vụ bản thân cần được trang bị từ sớm cho trẻ, giúp trẻ chủ động trong cuộc sống hàng ngày. Ngoài ra, kỹ năng tự chăm sóc còn giúp trẻ làm quen môi trường mới một cách nhanh chóng, hạn chế sự bỡ ngỡ và khó khăn có thể xảy ra.
Một số kỹ năng tự phục vụ/chăm sóc bản thân cần thiết như:
- Kỹ năng giữ gìn vệ sinh bản thân sạch sẽ.
- Kỹ năng tự ăn uống.
- Kỹ năng tự đi vệ sinh.
- Bảo quản tư trang cá nhân.
Những kỹ năng này phần lớn đều là thói quen, hoạt động sinh hoạt hàng ngày của trẻ nên việc giáo dục không quá khó khăn. Điều quan trọng cần lưu ý là hãy kiên nhẫn trong việc hướng dẫn và điều chỉnh các hành vi của trẻ cho phù hợp.
Kỹ năng giao tiếp
Một số kỹ năng sau đây sẽ giúp trẻ có các hành vi cư xử đúng mực, tự tin trong việc giao tiếp, phát triển năng lực và xây dựng mối quan hệ tốt đẹp với mọi người.
- Biết thể hiện sự tôn trọng và có thái độ cư xử phù hợp với người đối diện.
- Luôn cởi mở trong việc tương tác giao tiếp với mọi người.
- Biết kính trên nhường dưới, lễ phép với người lớn, thân thiện với bạn bè.
- Học cách lắng nghe và chia sẻ.
- Chủ động tương tác một cách phù hợp.
- Rèn luyện khả năng giao tiếp bằng mắt và ngôn ngữ cơ thể đúng mực.
- Đọc và nghe nhiều hơn nhằm mở rộng vốn từ và cách ứng xử trong giao tiếp.
Kỹ năng làm việc nhóm (hợp tác và chia sẻ)
Kỹ năng làm việc nhóm hay hợp tác là kỹ năng quan trọng mà học sinh tiểu học cần được trang bị. Khi có sự kết nối giữa nhiều cá nhân với nhau để hoàn thành một công việc bất kỳ (trò chơi theo nhóm, hoạt động trường lớp,…), trẻ cần phải biết chia sẻ và cộng tác với người khác.
Hợp tác làm việc hiệu quả giúp học sinh hoàn thành yêu cầu đưa ra một cách nhanh chóng, đạt được kết quả tối ưu, mở rộng mối quan hệ, có góc nhiều đa chiều và biết cách thỏa thuận, phân chia vấn đề,…
Một số cách giúp trẻ hình thành và rèn luyện kỹ năng làm việc nhóm như:
- Dạy trẻ về sự tôn trọng ý kiến của người khác.
- Dạy trẻ biết chia sẻ công việc trong môi trường tập thể.
- Hãy giúp trẻ biết được trách nhiệm của bản thân khi hợp tác và vì sao cần phải hoàn thành chúng.
- Trang bị cho trẻ một số cách ứng xử khi xảy ra bất đồng nội bộ
Kỹ năng quản lý cảm xúc
Cũng giống như người lớn, trẻ em cũng có thể trải qua các cảm xúc vui, buồn, chán nản, lo lắng, căng thẳng, tức giận, sợ hãi, thất vọng,… Do đó, cần phải dạy trẻ cách kiểm soát cảm xúc, có cái nhìn khách quan hơn và hành động theo hướng tích cực.
Kiềm chế sự tức giận nói riêng hay quản lý cảm xúc nói chung là yếu tố quan trọng để trẻ em rèn luyện đức tính tốt đẹp của bản thân. Dưới đây là một số biện pháp có thể áp dụng trong việc giáo dục kỹ năng quản lý cảm xúc cho trẻ:
- Hãy thường xuyên chia sẻ với trẻ để nhận biết và giúp đỡ trẻ giải quyết những khó khăn.
- Dạy con có những suy nghĩ tích cực về bản thân.
- Dạy con những cách tự trấn an bản thân khi tức giận như thả lỏng, đếm nhịp thở,…
- Khuyến khích trẻ nói lên những cảm xúc khó chịu của bản thân và tìm cách giải quyết.
- Giúp trẻ tham gia các hoạt động thể thao, chơi trò chơi, đọc sách, sáng tạo nghệ thuật,… để giải tỏa và cân bằng cảm xúc.
Tầm quan trọng của việc giáo dục kỹ năng sống cho học sinh tiểu học
Ngay khi tham gia quá trình học tập, học sinh cần được giáo dục kỹ năng sống để giúp trẻ chủ động, có ý thức làm chủ bản thân, sống tích cực, dễ gặt hái được nhiều thành công trong cuộc sống và hoàn thành tốt chương trình học.
Tầm quan trọng của giáo dục kỹ năng sống tiểu học được thể hiện rõ nét qua những lợi ích sau đây:
Thứ nhất, giáo dục kỹ năng sống tiểu học giúp học sinh thích ứng, hoà nhập và làm quen với môi trường mới, đặc biệt là những tác động của xã hội và tự nhiên.
Thứ hai, giáo dục kỹ năng sống góp phần hình thành nền tảng vững chắc để tiếp thu kiến thức, trang bị kỹ năng cần thiết để tạo dựng những hành vi, thói quen tích cực trong quá trình học tập, hoạt động thường nhật và trong các mối quan hệ của trẻ. Đồng thời, ngăn chặn những hành vi, thói quen xấu, không lành mạnh để trẻ phát triển một cách toàn diện.
Thứ ba, việc giáo dục kỹ năng sống còn giúp trẻ có cơ hội thực hiện tốt quyền, bổn phận của bản thân.
Ngoài ra, tạo dựng cho trẻ môi trường học tập thân thiện – học sinh tích cực cũng là một lợi ích của giáo dục kỹ năng sống tiểu học.
Một số chương trình kỹ năng sống cho học sinh tiểu học
Chương trình giáo dục kỹ năng sống tiểu học có thể được lồng ghép qua các hoạt động ở môn Tiếng Việt như: viết thư, thực hành các tình huống giao tiếp, giới thiệu quê quán, kể chuyện,…
Ở môn Đạo đức, thông qua các bài học được giảng dạy để rèn luyện trẻ lối sống lành mạnh, ngăn nắp, có thái độ cư xử đúng mực, hiếu thảo, giúp đỡ bạn bè,…
Ở môn Khoa học: Bài học “Phòng tránh tai nạn đuối nước”, “An toàn giao thông” giúp trẻ biết nên và không nên làm gì để phòng tránh các tình huống xấu có thể xảy ra. Các bài học về dinh dưỡng, ăn uống đủ chất, vệ sinh cá nhân sẽ giúp trẻ có ý thức về một cơ thể khỏe mạnh và duy trì sức khỏe bản thân.
Ngoài ra, tổ chức các hoạt động ngoại khóa để trẻ rèn luyện tinh thần thể thao, tinh thần đồng đội và nâng cao sức đề kháng.
Những lưu ý quan trọng trong việc dạy kỹ năng sống cho trẻ tiểu học
Để có thể giáo dục kỹ năng sống cho trẻ tiểu học một cách hiệu quả nhất, cần lưu ý những điều sau đây:
Nói không với việc nuông chiều quá mức
Trẻ nhỏ thường làm mọi việc theo bản năng nên cần được hướng dẫn cụ thể, rõ ràng về những điều nên/không nên làm. Việc nuông chiều quá mức không chỉ dẫn đến hậu quả là không giáo dục được trẻ mà còn khiến trẻ trở nên độc đoán, ỷ lại.
Đừng quá hà khắc với trẻ
Bên cạnh việc nói không với nuông chiều quá mức thì phụ huynh cũng không nên quá hà khắc trong việc giáo dục kỹ năng sống tiểu học cho trẻ. Việc tôn trọng và có thái độ phù hợp với trẻ sẽ tránh được những tác động xấu khiến trẻ khó chịu, ức chế hay có những hành vi chống đối.
Trẻ em nếu được tôn trọng cũng sẽ hình thành được thái độ cư xử đúng mực đối với người khác. Dù còn nhỏ nhưng nếu được tôn trọng đúng cách, bé cũng sẽ tự rèn luyện cho mình thái độ tôn trọng người khác.
Làm gương cho trẻ
Những thói quen, hành vi của người lớn đều có tầm ảnh hưởng lớn đến sự nhận thức của trẻ nhỏ vì trẻ thường có bản năng để ý và thích bắt chước. Vì vậy, ba mẹ cần phải là người làm mẫu để trẻ noi theo.
Đừng tiết kiệm lời khen
Lời khen ngợi, động viên từ phía ba mẹ là những chất xúc tác để hình thành sự tự tin, tích cực và chủ động trong cuộc sống. Khen ngợi đúng cách, đúng lúc sẽ khiến trẻ cảm nhận được sự công nhận, ủng hộ từ ba mẹ và có động lực thúc đẩy phát huy bản thân một cách toàn diện.
Cùng The Dewey Schools nâng cao kỹ năng sống cho trẻ tiểu học
Với triết lý giáo dục “tổ chức sự trưởng thành của học sinh thông qua con đường tự học – tự giáo dục để đào tạo ra những con người có năng lực tự học, tinh thần tự lập, trách nhiệm và có tâm hồn phong phú”, The Dewey Schools không chỉ trang bị cho học sinh nền tảng kiến thức vững chắc, mà còn rèn luyện những kỹ năng sống cho học sinh tiểu học.
Giáo dục kỹ năng sống tiểu học cho trẻ không chỉ dựa vào sự nỗ lực của gia đình mà còn là nhiệm vụ của nhà trường. Hiểu được sứ mệnh cao cả này, The Dewey Schools thường xuyên lồng ghép các chương trình giáo dục kỹ năng sống trong suốt chương trình giảng dạy chính thức để các em dễ dàng trau dồi kỹ năng một cách bài bản và có hiệu quả.
- Thông qua các dự án học tập, học sinh có cơ hội phát triển kỹ năng tự học, nghiên cứu, giao tiếp, làm việc nhóm, thuyết trình,…
- Trẻ em tiểu học có cơ hội được tham gia các buổi học tập trải nghiệm thực tế để phát triển kỹ năng quan sát, thúc đẩy sự tư duy và khám phá thế giới xung quanh.
- Các cuộc thi năng khiếu được triển khai thường xuyên giúp các em tự tin thể hiện đam mê và sự sáng tạo của mình.
- Bên cạnh đó, các câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa cũng là một điểm mạnh của The Dewey Schools.
- Ngoài ra, The Dewey Schools còn tạo điều kiện tối đa để rèn luyện kỹ năng thông qua các phần mềm hiện đại hỗ trợ học tập.
>>> Xem thêm bài viết liên quan:
Kỹ năng tự nhận thức giúp học sinh biết được đam mê và mục tiêu từ sớm
Kỹ năng sống là gì? Vì sao lại quan trọng đối với học sinh?
Lợi ích của giáo dục STEAM – Con vui thích khám phá tri thức diệu kỳ
Top 10+ kỹ năng giao tiếp cho trẻ tiểu học cha mẹ nên dạy con từ sớm