Thực trạng định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT hiện nay cho thấy nhiều em vẫn mơ hồ về năng lực, sở thích và cơ hội nghề nghiệp tương lai. Việc thiếu định hướng rõ ràng dẫn đến chọn sai ngành, sai nghề, ảnh hưởng lớn đến con đường phát triển sau này. Để hiểu rõ hơn về thực trạng và cách khắc phục, hãy cùng The Dewey Schools khám phá chi tiết trong bài viết dưới đây.
1. Vì sao nên định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT?
Ở các quốc gia phát triển, giáo dục hướng nghiệp đã trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình học. Nhờ đó, học sinh được khám phá nghề nghiệp phù hợp ngay từ sớm, giúp việc chọn ngành học trở nên chính xác hơn. Tại Việt Nam, hoạt động này mới được quan tâm trong vài năm gần đây, song vẫn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho học sinh, doanh nghiệp và xã hội.
- Đối với học sinh: Giúp xác định rõ lộ trình học tập, lựa chọn ngành nghề đúng với năng lực và đam mê. Phát huy tối đa thế mạnh cá nhân, mở rộng cơ hội học tập và nghề nghiệp trong tương lai. Tiết kiệm thời gian, chi phí và công sức nhờ định hướng đúng đắn từ đầu. Tăng sự tự tin khi đưa ra lựa chọn nghề nghiệp sau THPT hoặc bậc Đại học
- Đối với doanh nghiệp: Tối ưu nguồn nhân lực, khai thác hiệu quả chuyên môn của từng vị trí. Dễ dàng tuyển dụng ứng viên phù hợp, giảm tỷ lệ nhân viên nghỉ việc do chọn sai nghề. Giúp cân đối nhân sự giữa các ngành, hạn chế tình trạng thiếu hụt hoặc dư thừa lao động.
- Đối với xã hội: Cân bằng thị trường lao động, giảm khoảng cách giữa cung và cầu nhân lực. Hạn chế tình trạng “ngành hot” thừa nhân lực, trong khi một số lĩnh vực khác lại thiếu. Nâng cao năng suất, chất lượng nguồn lao động và đời sống xã hội nói chung.

Giáo dục hướng nghiệp đã trở thành một phần không thể thiếu trong chương trình học
>>XEM THÊM:
- Trắc nghiệm MBTI là gì? Làm trắc nghiệm MBTI free ở đâu?
- Tiêu chuẩn vào đại học Harvard là gì? Bí quyết ứng tuyển A-Z
2. Thời điểm phù hợp để hướng nghiệp cho học sinh THPT
Giai đoạn THPT được xem là thời điểm quan trọng nhất để định hướng nghề nghiệp, bởi đây là bước chuyển tiếp giữa học tập phổ thông và lựa chọn ngành học ở bậc đại học hoặc hướng đi nghề nghiệp tương lai. Ở lứa tuổi này, học sinh đã có khả năng tự đánh giá năng lực, sở trường và sở thích của bản thân, giúp việc tư vấn nghề nghiệp trở nên hiệu quả hơn.
Bên cạnh đó, các em bắt đầu quan tâm nhiều hơn đến tương lai thông qua việc tìm hiểu thông tin ngành nghề từ báo chí, truyền hình, mạng xã hội hoặc người thân. Nhiều trường học hiện nay cũng chủ động triển khai hoạt động hướng nghiệp thông qua:
- Tư vấn, hướng dẫn làm hồ sơ xét tuyển đại học, giúp học sinh hiểu rõ tiêu chí và cơ hội vào các ngành học.
- Cập nhật thông tin tuyển sinh thường xuyên, hỗ trợ học sinh nắm bắt xu hướng ngành nghề.
- Tổ chức hoạt động ngoại khóa hướng nghiệp như tham quan nhà máy, nông trại, hoặc doanh nghiệp, giúp học sinh trải nghiệm thực tế và hiểu sâu hơn về công việc tương lai.
Tuy nhiên, không có một “thời điểm vàng” cố định cho việc hướng nghiệp. Càng được định hướng sớm, học sinh càng có lợi thế trong việc khám phá bản thân, rèn luyện kỹ năng và lên kế hoạch học tập phù hợp để đạt mục tiêu nghề nghiệp lâu dài.

Giai đoạn THPT được xem là thời điểm quan trọng nhất để định hướng nghề nghiệp
>>XEM THÊM:
- Trường đại học HAMK ở Phần Lan: Chương trình, chi phí mới nhất 2025
- 10 trường đại học Hàn Quốc có nhiều du học sinh Việt Nam nhất
3. Thực trạng định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT tại Việt Nam
Trong những năm gần đây, Việt Nam đã đạt nhiều tiến bộ trong công tác giáo dục hướng nghiệp ở bậc phổ thông. Đảng và Nhà nước ban hành nhiều chính sách quan trọng như Nghị quyết 29/NQ-TW, Nghị quyết 44/NQ-CP và Luật Giáo dục 2019, nhằm giúp học sinh được tiếp cận nghề nghiệp từ sớm và phát triển nhân lực bền vững.
Dấu mốc nổi bật là Quyết định 522/QĐ-TTg (14/5/2018) phê duyệt Đề án “Giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh giai đoạn 2018-2025”. Mục tiêu là nâng cao chất lượng hướng nghiệp, giúp học sinh chọn đúng nghề theo năng lực và nhu cầu xã hội, góp phần khắc phục tình trạng mất cân đối nhân lực.
Theo báo cáo năm 2024, hầu hết trường học đã triển khai kế hoạch hướng nghiệp tích hợp trong chương trình mới, thông qua hoạt động ngoại khóa, hợp tác doanh nghiệp và cơ sở nghề. Năm học 2023-2024, 74,5% học sinh tốt nghiệp THCS học tiếp THPT, 25,5% chọn học nghề – phản ánh hiệu quả bước đầu của công tác phân luồng.

Việt Nam đã có nhiều bước tiến trong việc triển khai giáo dục hướng nghiệp ở bậc phổ thông
>>XEM THÊM:
- Các ngành học của đại học Oxford: Mẹo chọn ngành A-Z
- University of Sydney học phí theo từng ngành mới nhất 2025
4. 10 bước hướng nghiệp giúp học sinh THPT chọn đúng ngành nghề
Định hướng nghề nghiệp là quá trình giúp học sinh THPT hiểu rõ bản thân và chọn con đường phù hợp với năng lực, sở thích cũng như mục tiêu tương lai. Dưới đây là 10 bước hướng nghiệp cơ bản giúp các em xác định đúng ngành học và chuẩn bị tốt cho hành trình nghề nghiệp sau này.
4.1 Thấu hiểu bản thân
Bước đầu tiên trong định hướng nghề nghiệp là nhận biết điểm mạnh của bản thân. Khi hiểu rõ năng lực, sở trường và tính cách, bạn sẽ dễ dàng xác định nhóm ngành phù hợp và phát triển bền vững trong tương lai. Bạn có thể tự đánh giá, nhờ người thân góp ý hoặc làm các bài trắc nghiệm nghề nghiệp trực tuyến để hiểu rõ hơn về khả năng và sở thích của mình.

Thấu hiểu bản thân là bước quan trọng nhất trong quá trình định hướng nghề nghiệp
4.2 Sở thích và niềm đam mê của bạn là gì?
Bên cạnh việc nhận diện điểm mạnh, việc xác định sở thích và niềm đam mê cũng đóng vai trò quan trọng trong chọn nghề. Khi thực sự yêu thích công việc, bạn sẽ có động lực gắn bó lâu dài và nỗ lực để thành công. Hiện nay, nhiều trường THPT đã thành lập các câu lạc bộ chuyên đề giúp học sinh khám phá sở thích, trải nghiệm thực tế và sớm định hình hướng đi nghề nghiệp phù hợp.
4.3 Xác định điều kiện bản thân có phù hợp ngành nghề không
Bên cạnh sở thích và năng lực, học sinh THPT cần xem xét điều kiện gia đình và bản thân trước khi quyết định chọn ngành học. Hai yếu tố này giúp bạn đánh giá tính khả thi và mức độ phù hợp với định hướng nghề nghiệp trong tương lai.
- Điều kiện gia đình: Nếu gia đình có điều kiện, bạn có thể theo học tại các trường quốc tế để tiếp cận chương trình chất lượng cao. Ngược lại, nếu tài chính hạn chế, việc lựa chọn trường công lập hoặc hệ Cao đẳng phù hợp sẽ giúp giảm áp lực chi phí mà vẫn đảm bảo chất lượng học tập.
- Điều kiện bản thân: Bạn cần xem xét năng lực học tập, tính cách và sức khỏe có phù hợp với nghề mình chọn không. Ví dụ, người hướng nội, thích làm việc trong môi trường yên tĩnh sẽ phù hợp với nghề kế toán, hành chính hơn là hướng dẫn viên du lịch hay MC. Ngoài ra, nếu có vấn đề sức khỏe đặc thù, bạn cũng nên điều chỉnh lựa chọn nghề nghiệp sao cho an toàn với bản thân.

Học sinh THPT cần xem xét điều kiện gia đình và bản thân trước khi quyết định chọn ngành học
>>XEM THÊM:
- Ngành tâm lý học học khối nào? Điểm chuẩn & cơ hội việc làm 2025
- Test nghề nghiệp theo sở thích: Lợi ích & mẹo chọn nghề phù hợp
4.4 Xác định phát triển xu hướng nhân lực trong tương lai
Người thành công là người biết định hướng sớm và nhìn xa trông rộng. Vì vậy, ngay từ khi còn học THPT, bạn nên chủ động tìm hiểu xu hướng nghề nghiệp để tránh chọn ngành có nguy cơ dư thừa nhân lực. Hãy tham khảo các báo cáo nhân lực từ Bộ Lao động, Tổng cục Thống kê hoặc tổ chức nghiên cứu uy tín để chọn ngành bền vững và có tiềm năng lâu dài.
4.5 Tìm hiểu về ngành, nghề mình sẽ chọn
Sau khi xác định xu hướng thị trường, học sinh cần tìm hiểu chi tiết về ngành nghề mình quan tâm. Việc này giúp nắm rõ cơ hội phát triển, yêu cầu kỹ năng và tránh chọn những ngành bão hòa hoặc giảm nhu cầu trong tương lai.
- Xác định tên ngành và chuyên ngành liên quan: Giúp bạn hiểu rõ lĩnh vực mình theo đuổi và phân biệt các ngành tương tự.
- Nhu cầu nhân lực trên thị trường: Tìm hiểu mức độ tuyển dụng, triển vọng nghề nghiệp và cơ hội thăng tiến.
- Kỹ năng và phẩm chất cần thiết: Xác định những năng lực, kiến thức và kỹ năng mềm để chuẩn bị trước khi bước vào ngành.
- Mục tiêu nghề nghiệp: Hiểu rõ vai trò, trách nhiệm và hướng phát triển lâu dài của nghề.
- Đơn vị đào tạo và chi phí: Tìm thông tin về trường, khóa học, thời gian đào tạo và chi phí để lên kế hoạch học tập.
- Cơ hội việc làm sau tốt nghiệp: Nắm được doanh nghiệp, tổ chức tuyển dụng và môi trường làm việc tiềm năng.
- Đánh giá bản thân: Xem xét năng lực, sở thích và tố chất của bạn có phù hợp với ngành đã chọn hay không.

Học sinh cần tìm hiểu chi tiết về ngành nghề mình quan tâm
>>XEM THÊM:
- Du học Đức cần bao nhiêu tiền? Bí quyết tiết kiệm hiệu quả
- Chi phí du học ở Hà Lan? Học phí, sinh hoạt phí mới nhất
4.6 Xây dựng hồ sơ học tập đáp ứng yêu cầu của trường Đại học / ngành học
Sau khi xác định nghề nghiệp dài hạn, học sinh THPT cần lên kế hoạch học tập chi tiết và tập trung đạt kết quả tốt trong các môn học chính. Đồng thời, việc tham gia các hoạt động xã hội, ngoại khóa và cuộc thi tài năng sẽ giúp tích lũy kinh nghiệm, nâng cao kỹ năng mềm và làm hồ sơ học tập nổi bật hơn.
4.7 Tự trải nghiệm ngành nghề yêu thích
Tham gia các buổi thực hành hướng nghiệp hoặc câu lạc bộ trải nghiệm giúp học sinh có cái nhìn thực tế hơn về nghề nghiệp. Qua đó, các em dễ dàng đánh giá mức độ phù hợp giữa bản thân và ngành đã chọn.
Nhiều chương trình hiện nay mời doanh nghiệp, chuyên gia chia sẻ kinh nghiệm hoặc tổ chức Ngày hội tư vấn tuyển sinh, giúp học sinh giao lưu, học hỏi và cập nhật thông tin về ngành nghề cũng như cơ hội việc làm trong tương lai.

Học sinh có cái nhìn thực tế qua các buổi thực hành hướng nghiệp tại trường hoặc câu lạc bộ
>>XEM THÊM:
- Top 9 các loại học bổng chính phủ danh giá hàng đầu hiện nay
- Các trường đại học có học bổng toàn phần: Danh sách, điều kiện ứng tuyển
4.8 Chuẩn bị thêm phương án khác
Bên cạnh ngành chính, học sinh THPT nên chuẩn bị phương án dự phòng để tránh rủi ro khi không trúng tuyển hoặc thay đổi định hướng. Chẳng hạn, nếu chọn ngành Y nhưng không đủ điểm, bạn có thể chuyển sang Dược hoặc ngành liên quan phù hợp hơn. Điều này cho thấy hướng nghiệp không chỉ là chọn nghề, mà còn là quá trình hoạch định kỹ lưỡng và chủ động từ sớm để đạt được mục tiêu tương lai.
4.9 Vượt qua rào cản gia đình
Tại Việt Nam, nhiều học sinh vẫn chịu ảnh hưởng từ định kiến “cha truyền – con nối”, khi ba mẹ muốn con theo nghề truyền thống gia đình. Dù lời khuyên của người đi trước rất đáng quý, bạn cần dựa trên sở thích và năng lực của bản thân để chọn con đường phù hợp.
Nếu nghề ba mẹ mong muốn không hợp với mình, hãy kiên định và khéo léo trao đổi để tạo sự thấu hiểu, đồng cảm và nhận được sự ủng hộ trong quá trình hướng nghiệp.

Hãy kiên định với lựa chọn, tìm thời điểm thích hợp để trao đổi, giải thích quan điểm với gia đình
4.10 Các kỹ năng học sinh cần trang bị
Khám phá điểm mạnh của bản thân là nền tảng quan trọng giúp bạn lựa chọn đúng hướng nghề nghiệp và phát triển kỹ năng phù hợp. Dưới đây là một số cách hiệu quả để nhận diện và phát huy điểm mạnh:
- Tự đặt câu hỏi để hiểu bản thân: Hãy suy nghĩ về tài năng, sở trường được người khác công nhận, những hoạt động khiến bạn hứng thú và cảm thấy có động lực nhất.
- Tham gia các bài trắc nghiệm nghề nghiệp: Các công cụ như Holland, MBTI, Big Five hay DMIT giúp bạn hiểu rõ xu hướng tính cách và năng lực nổi bật. Tuy nhiên, kết quả chỉ mang tính tham khảo quan trọng là tự đánh giá và lắng nghe phản hồi từ người khác.
- Rèn luyện kỹ năng mềm qua trải nghiệm: Học sinh hãy tích cực tham gia câu lạc bộ, hoạt động ngoại khóa và khóa học kỹ năng để trau dồi giao tiếp, làm việc nhóm và tư duy phản biện, qua đó định hình con đường nghề nghiệp rõ ràng và hiệu quả hơn.

Việc khám phá điểm mạnh của bản thân là bước quan trọng để phát triển kỹ năng phù hợp
5. Những điều cần lưu ý khi định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT
Khi định hướng nghề nghiệp, học sinh THPT cần cân nhắc nhiều yếu tố để lựa chọn đúng ngành nghề, phù hợp năng lực và sở thích, đồng thời hạn chế rủi ro trong tương lai. Dưới đây là một số điểm quan trọng cần lưu ý:
- Chọn nghề phù hợp năng lực và sở thích: Không chạy theo trào lưu “ngành hot” mà bỏ qua sở thích, thế mạnh cá nhân. Lựa chọn đúng sẽ giúp bạn gắn bó lâu dài và phát triển bền vững.
- Cân nhắc điều kiện gia đình và tài chính: Xem xét khả năng chi trả học phí và sinh hoạt phí khi lựa chọn trường hoặc ngành học, để không tạo áp lực tài chính cho bản thân và gia đình.
- Chuẩn bị phương án dự phòng: Luôn có ít nhất một lựa chọn thay thế nếu không trúng tuyển hoặc thay đổi định hướng, giúp giảm áp lực và tăng cơ hội thành công.
- Tìm hiểu thông tin ngành nghề và thị trường lao động: Thu thập dữ liệu về nhu cầu nhân lực, thu nhập, cơ hội việc làm để đưa ra quyết định khách quan, đúng xu hướng.
- Tham khảo ý kiến chuyên gia và người đi trước: Lắng nghe nhưng vẫn giữ quan điểm cá nhân; học hỏi từ kinh nghiệm của người đi trước sẽ giúp bạn ra quyết định sáng suốt hơn.

Những điều cần lưu ý khi định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT
Có thể thấy, thực trạng định hướng nghề nghiệp cho học sinh THPT vẫn còn nhiều hạn chế cần được quan tâm và cải thiện. Việc trang bị kỹ năng, thông tin và trải nghiệm thực tế là chìa khóa giúp học sinh chọn đúng hướng đi tương lai. Hy vọng bài viết trên của The Dewey Schools đã giúp bạn hiểu rõ hơn và có thêm định hướng phù hợp cho hành trình học tập sắp tới.




