Dạy học trải nghiệm là một phương pháp dạy học đổi mới sáng tạo được áp dụng ở nhiều trường học hiện nay. Để hiểu rõ hơn về phương pháp dạy học trải nghiệm này, The Dewey Schools thân mời Ba Mẹ cùng xem thêm bài viết dưới đây nhé.
Dạy học trải nghiệm là gì?
Học qua trải nghiệm là một phương pháp học tập tập trung vào việc thực hành và suy ngẫm để xây dựng kiến thức và kỹ năng. Thay vì tiếp thu thông tin một cách thụ động, người học chủ động tham gia vào các hoạt động thực tế, sau đó phân tích và rút ra bài học từ chính những trải nghiệm đó.
Khác với việc chỉ nghe giảng hay đọc sách, phương pháp này đặt bạn vào trung tâm của quá trình học. Hãy tưởng tượng:
- Học truyền thống: Nghe giáo viên giảng về cách bơi, ghi nhớ các động tác và lý thuyết về sức nổi.
- Học qua trải nghiệm: Nhảy xuống hồ bơi, cảm nhận nước, và tự mình tập bơi dưới sự hướng dẫn.
Sự khác biệt rõ rệt này chính là điều khiến phương pháp này trở nên hiệu quả vượt trội.
Dạy học trải nghiệm là phương pháp giáo dục khuyến khích người học khám phá thực tế
Các đặc điểm chính của phương pháp dạy học qua trải nghiệm:
- Lấy người học làm trung tâm: Phương pháp này đặt học sinh/người học vào vị trí chủ động. Họ không chỉ lắng nghe mà còn trực tiếp tham gia vào quá trình học tập, tự tìm tòi và khám phá kiến thức.
- Học bằng cách làm: Đây là đặc điểm cốt lõi. Kiến thức và kỹ năng được hình thành thông qua các hoạt động thực tế, thay vì chỉ qua lý thuyết.
- Kết nối lý thuyết và thực hành: Các trải nghiệm thực tiễn được sử dụng để minh họa và củng cố các khái niệm lý thuyết, giúp người học hiểu sâu hơn và ghi nhớ lâu hơn.
- Sự suy ngẫm là yếu tố bắt buộc: Quá trình học không dừng lại ở việc làm. Sau mỗi trải nghiệm, người học cần dành thời gian để suy ngẫm, phân tích và rút ra bài học cho bản thân.
- Phát triển toàn diện: Học qua trải nghiệm không chỉ giúp rèn luyện kỹ năng chuyên môn mà còn phát triển các kỹ năng mềm quan trọng như tư duy phản biện, giải quyết vấn đề, làm việc nhóm và giao tiếp.
- Là một vòng lặp liên tục: Quá trình học hỏi là một chu trình khép kín và không ngừng nghỉ. Mỗi trải nghiệm mới sẽ là nền tảng cho những suy ngẫm và hành động tiếp theo.
So sánh dạy học trải nghiệm và dạy học truyền thống
Hiện nay, đa số các trường học đều bắt đầu ứng dụng các phương pháp dạy học sáng tạo, điển hình là học tập qua trải nghiệm. Vì sao lại có sự chuyển đổi từ phương pháp dạy học truyền thống sang phương pháp dạy học trải nghiệm? Dưới đây là một số khác biệt rõ rệt giữa hai phương pháp nói trên:
Về quy trình giảng dạy và học tập
Ở phương pháp truyền thống, quy trình giảng dạy và học tập diễn ra như sau: giáo viên chuẩn bị giáo án giảng dạy với phần kiến thức trọng tâm có trong sách giáo khoa. Học sinh nghe giáo viên giảng bài và tiếp thu toàn bộ nội dung bài giảng.
Trong khi đó, ở phương pháp dạy học trải nghiệm thì quy trình này bắt đầu bằng việc người học thực hành, thực nghiệm rồi sau đó phân tích, suy ngẫm và rút ra kết luận về trải nghiệm đó. Giáo viên sẽ là người tổ chức các hoạt động này cho các tiết học.
Có sự chuyển đổi giữa vai trò của người dạy và người học
Đối với phương pháp giáo dục truyền thống thì người dạy giữ vai trò trung tâm, thuyết phục người học tham gia vào hoạt động học tập và người học có nhiệm vụ lắng nghe, tiếp thu kiến thức một cách thụ động, khuôn mẫu. Ngược lại, phương pháp giáo dục trải nghiệm lấy người học làm trung tâm, chủ động tiếp nhận kiến thức và giáo viên sẽ là người định hướng, hỗ trợ.
Phương pháp dạy học trải nghiệm lấy người học làm trung tâm
Xem thêm: Giáo dục lấy trẻ làm trung tâm: Mục tiêu và nguyên tắc.
Về cách thức truyền tải
Theo phương pháp giáo dục truyền thống thì người học sẽ tiếp thu kiến thức bằng cách đọc chép, nghe nhìn, trình chiếu,…Riêng đối với phương pháp dạy học trải nghiệm thì người học sẽ được tiếp thu kiến thức thông qua các dự án, cuộc thi, hoạt động dã ngoại, trại hè trong nước và quốc tế…
Vòng tròn học hỏi của David Kolb: 4 bước để làm chủ kiến thức
Một trong những nền tảng lý thuyết quan trọng nhất của học qua trải nghiệm được phát triển bởi nhà giáo dục David Kolb. Ông đã mô tả quá trình này bằng một vòng tròn gồm bốn giai đoạn liên tiếp.
Trải Nghiệm Cụ Thể (Concrete Experience): Đây là bước đầu tiên và quan trọng nhất: làm. Bạn thực sự tham gia vào một hoạt động hoặc nhiệm vụ mới.
Ví dụ: Bạn được giao nhiệm vụ thực tập ở phòng marketing và phải viết một bài đăng trên mạng xã hội.
Quan Sát và Suy Ngẫm (Reflective Observation): Sau khi trải nghiệm, bạn dừng lại để suy nghĩ. Bạn đặt câu hỏi, phân tích những gì đã xảy ra, và xem xét cảm xúc của mình.
Ví dụ: Sau khi đăng bài, bạn tự hỏi: “Bài viết này có thu hút tương tác không? Tại sao lại có nhiều lượt thích ở một số bài, nhưng lại ít ở những bài khác? Phần nào trong quy trình mình cảm thấy khó khăn?”.
Khái Quát Hóa (Abstract Conceptualization): Từ những suy ngẫm, bạn bắt đầu rút ra quy luật và nguyên tắc. Bạn tổng hợp các quan sát để tạo thành một khái niệm hoặc lý thuyết tổng quát hơn.
Ví dụ: Bạn nhận ra rằng những bài viết có hình ảnh sáng tạo và câu hỏi mở thường nhận được nhiều tương tác hơn. Bạn rút ra nguyên tắc: “Để tăng tương tác trên mạng xã hội, cần tập trung vào nội dung trực quan và kêu gọi hành động rõ ràng.”
Áp Dụng và Thử Nghiệm (Active Experimentation): Cuối cùng, bạn áp dụng những nguyên tắc vừa rút ra vào một tình huống mới. Đây là lúc bạn quay lại bước “làm” nhưng với một kiến thức sâu sắc hơn.
Ví dụ: Lần sau, bạn áp dụng nguyên tắc vừa học được để viết một bài đăng mới. Bạn chủ động sử dụng hình ảnh chất lượng cao và đặt câu hỏi ở cuối bài.
Vòng tròn này không bao giờ kết thúc. Mỗi lần thử nghiệm mới lại tạo ra một trải nghiệm cụ thể, từ đó bắt đầu một chu kỳ học tập mới và nâng cao trình độ của bạn.
Ưu điểm của phương pháp giáo dục học tập qua trải nghiệm
Phương pháp dạy học trải nghiệm được đánh giá cao nhờ vào các ưu điểm nổi bật, cụ thể:
Thông qua các hoạt động trải nghiệm, học sinh sẽ có được nền tảng tri thức vững chắc, các kỹ năng cần thiết cho sự phát triển toàn diện cả về đạo đức – trí tuệ – nghị lực:
- Rút ngắn khoảng cách giữa lý thuyết hàn lâm và kiến thức thực tiễn: Nhờ vào các bài tập trải nghiệm, học sinh có thể vận dụng kiến thức để áp dụng vào cuộc sống để giải quyết các vấn đề thực tế
- Tăng sự hứng thú, tính chủ động, và thúc đẩy tiềm năng sáng tạo của mỗi học sinh.
- Học sinh có nhiều cơ hội tiếp cận tri thức bằng nhiều giác quan khác nhau: thị giác, thính giác, xúc giác, khứu giác,… Điều này đã góp phần tăng khả năng ghi nhớ cho học sinh.
- Thông qua học tập trải nghiệm, học sinh không chỉ trang bị kiến thức vững vàng mà còn rèn luyện được một số kỹ năng cần thiết như: kỹ năng tổng hợp thông tin, phân tích, kỹ năng giao tiếp, sáng tạo, kỹ năng xử lý tình huống,… Từ đó giúp tăng cường khả năng ứng dụng kiến thức, kỹ năng vào thực tế.
Ưu điểm của phương pháp học tập qua trải nghiệm
Gợi ý một số hoạt động phổ biến của phương pháp dạy học trải nghiệm
Học tập trải nghiệm lôi cuốn, thu hút học sinh ở chỗ các kiến thức được truyền đạt thông qua nhiều hoạt động khác nhau. Hiện nay, chương trình giáo dục trải nghiệm ở Việt Nam thường được triển khai dưới một số hoạt động phổ biến sau:
Học tập trải nghiệm thông qua hoạt động thảo luận nhóm
Với việc dạy học theo phương pháp giáo dục trải nghiệm này, học sinh sẽ được chia thành các nhóm nhỏ để cùng thảo luận và giải quyết một vấn đề cụ thể thuộc chủ đề của bài học. Cuối cùng, câu trả lời được trình bày và nhận được đóng góp từ cả lớp.
Hoạt động này giúp từng học sinh cùng đưa ra ý kiến và thảo luận với chính các thành viên trong nhóm. Từ đó, mỗi học sinh được trau dồi kỹ năng giao tiếp, lắng nghe, phân tích và làm việc nhóm rất hiệu quả.
Giáo dục trải nghiệm thông qua trò chơi nhập vai
Học sinh sẽ trực tiếp hóa thân thành các nhân vật để mô phỏng lại các tình huống, hiện tượng thực tế trong cuộc sống khi học tập qua phương pháp dạy học trải nghiệm. Các hoạt động “học mà chơi, chơi mà học” này không chỉ tăng sự thích thú, tập trung cho học sinh mà còn giúp các em hiểu sâu, đánh giá vấn đề một cách thực tế, đa chiều từ đó dễ dàng tiếp thu được kiến thức.
Trẻ được học tập qua trải nghiệm thông qua các trò chơi nhập vai
Học tập trải nghiệm thông qua hoạt động nghiên cứu tình huống
Thông qua phương pháp dạy học trải nghiệm, học sinh sẽ được giới thiệu một tình huống thực tế thông qua video clip hoặc bài giảng. Giáo viên sẽ hướng dẫn học sinh tiếp cận bài học bằng cách đặt ra các câu hỏi xoay quanh tình huống thực tế, nhiệm vụ của học sinh là tổng hợp thông tin, phân tích, suy luận và đưa ra câu trả lời chính xác nhất.
Hoạt động nghiên cứu tình huống giúp học sinh phát triển kỹ năng tìm kiếm thông tin từ dữ liệu nhận được cùng với đó là rèn luyện khả năng phân tích, tổng hợp và đánh giá vấn đề để đưa ra kết luận cuối cùng.
Học tập trải nghiệm từ hoạt động thực tế
Đối với hoạt động này, học sinh trải nghiệm thực tế thông qua việc thí nghiệm và thực hành trong môi trường thật, thay đổi không gian từ lớp học sang phòng thí nghiệm hoặc các cơ sở sản xuất, địa điểm, doanh nghiệp,… phù hợp với bài học. Qua việc tiếp cận môi trường thực tế, học sinh cũng sẽ được mở rộng cách nhìn nhận, tiếp cận và đưa ra các suy luận, đánh giá một cách trực quan hơn, bám sát thực tế hơn.
The Dewey Schools là hệ thống trường phổ thông liên cấp hàng đầu, mang đến một nền giáo dục đẳng cấp quốc tế, kết hợp chương trình giảng dạy từ Mỹ và môi trường học tập chú trọng vào sự phát triển toàn diện của học sinh. Tại Dewey phương pháp giáo dục trải nghiệm tại Dewey được triển khai trong các môn học và trong các chuyến đi học tập kết hợp dã ngoại. Đơn cử như chuyến tham quan Làng Văn Hóa 54 Dân Tộc Việt Nam là cơ hội tuyệt vời để học sinh có thể hòa mình vào không gian văn hóa đa dạng, đậm đà bản sắc dân tộc, từ đó nuôi dưỡng tình yêu và niềm tự hào về quê hương đất nước. Đồng thời, các học sinh quốc tế cũng được tìm hiểu và cảm nhận những giá trị văn hóa đặc sắc của Việt Nam, góp phần làm phong phú thêm tình yêu và sự hiểu biết về đất nước.
Áp dụng phương pháp giáo dục trải nghiệm cho học sinh tại The Dewey Schools
Hy vọng rằng bài viết trên đã cung cấp đầy đủ thông tin cho Ba Mẹ về phương pháp dạy học trải nghiệm. Để tìm hiểu thêm về môi trường học tập tại The Dewey Schools và đăng ký cho con 01 ngày học thử hoàn toàn miễn phí tại Dewey, Ba Mẹ hãy liên hệ với Bộ phận Tuyển sinh hoặc để lại thông tin tại website để Nhà trường để được hỗ trợ tận tình.
