Sự phát triển mạnh mẽ của phương pháp này đã dẫn đến nhiều nhầm lẫn về thuật ngữ, phương pháp và thực tiễn tốt nhất. Jay Roberts và Anna Welton đã xác định một số yếu tố nền tảng quan trọng giúp làm rõ và nâng cao hiệu quả áp dụng.
Học tập trải nghiệm đang ngày càng được các trường đại học chú trọng như một phương pháp giảng dạy hiệu quả, kết hợp các hoạt động thực tế như học tập qua phục vụ cộng đồng, học tập dựa trên dự án, học tập toàn cầu và học tập kết hợp với công việc. Tuy nhiên, sự phát triển nhanh chóng của lĩnh vực này cũng gây ra nhiều nhầm lẫn về thuật ngữ, phương pháp và thực hành, dẫn đến việc triển khai không đồng nhất giữa các cơ sở giáo dục. Do đó, việc làm rõ và củng cố cách tiếp cận là rất cần thiết.
Chúng tôi nhận thấy rằng hầu hết các tài liệu nghiên cứu về học tập trải nghiệm tập trung vào bối cảnh giáo dục K-12 (từ tiểu học đến trung học phổ thông), trong khi giáo dục đại học còn thiếu các hướng dẫn nền tảng. Dựa trên kinh nghiệm của mình tại Warren Wilson College – một trường đại học nổi tiếng với việc áp dụng học tập trải nghiệm – chúng tôi đã xây dựng “10 nguyên tắc cốt lõi” của phương pháp này. Danh sách này không bao gồm tất cả các khía cạnh của học tập trải nghiệm, nhưng đây là những yếu tố nền tảng quan trọng nhất cần có để một trải nghiệm học tập thực sự mang tính trải nghiệm.
Định hướng rõ ràng cho trải nghiệm
Một sai lầm phổ biến trong học tập trải nghiệm là hoặc định hướng quá mức hoặc thiếu định hướng. Hãy hình dung nội dung giảng dạy như kẹo cao su, còn trải nghiệm là quá trình nhai. Nếu có quá nhiều nội dung nhưng thiếu trải nghiệm thực tế, học sinh sẽ cảm thấy khó tiếp thu. Ngược lại, nếu trải nghiệm không có định hướng rõ ràng, học sinh sẽ không rút ra được ý nghĩa từ hoạt động đó.
Ví dụ, ngày càng nhiều trường đại học yêu cầu sinh viên tham gia khóa học định hướng trước khi thực hiện chương trình thực tập hoặc du học. Các khóa học này giúp sinh viên tiếp cận trước với các nội dung học thuật, chủ đề và vấn đề mà họ sẽ gặp phải trong thực tế.
Trao quyền chủ động cho học sinh, sinh viên
Học sinh sẽ có động lực mạnh mẽ hơn khi được tự mình lựa chọn chủ đề, dự án hoặc trải nghiệm phù hợp với sở thích và bối cảnh cá nhân của mình. Khi thiết kế chương trình học tập trải nghiệm, hãy để sinh viên có tiếng nói trong việc định hình quá trình học tập.
Ví dụ, trong một khóa học lịch sử Mỹ, sinh viên được lựa chọn nghiên cứu về những địa điểm trong khuôn viên trường có liên quan đến phong trào dân quyền. Kết quả là họ đã tạo ra một “tour tham quan lịch sử ngầm”, biến đây thành một bài tập ý nghĩa cả với bản thân họ và giảng viên.
Liên kết trải nghiệm với mục tiêu học tập
Trước khi triển khai một chương trình học tập trải nghiệm, cần xác định rõ mục tiêu học tập và đảm bảo chúng có liên quan đến bối cảnh thực tế.
Ví dụ, nếu một nhóm sinh viên tham gia vào một chương trình dạy kèm cho học sinh tiểu học, mục tiêu có thể bao gồm:
- Hiểu cách lý thuyết giáo dục áp dụng vào thực tế giảng dạy.
- Phát triển kỹ năng giảng dạy phù hợp với văn hóa và nhu cầu người học.
- Nhận thức rõ hơn về vai trò của bản thân trong việc tạo ra sự thay đổi trong môi trường giáo dục.
Tăng cường tư duy phản biện và tự suy ngẫm
Nghiên cứu chỉ ra rằng quá trình tự suy ngẫm giúp biến trải nghiệm thành bài học thực sự có giá trị. Tuy nhiên, nhiều chương trình học tập trải nghiệm chưa chú trọng đủ đến điều này.
Hãy sử dụng nhiều hình thức phản ánh khác nhau như viết, hình ảnh, kể chuyện, thảo luận nhóm… để giúp sinh viên đào sâu suy nghĩ về trải nghiệm của mình. Điều này không chỉ giúp họ rèn luyện tư duy phản biện mà còn nâng cao nhận thức xã hội.
Thiết kế bài học có tính ứng dụng và ý nghĩa thực tiễn
Một trong những cách tốt nhất để tăng cường sự hứng thú của sinh viên là tạo ra các nhiệm vụ có tác động thực sự đến cộng đồng.
Ví dụ, trong một chương trình khởi nghiệp tại Warren Wilson College, sinh viên trình bày ý tưởng kinh doanh của mình trước một hội đồng gồm giảng viên, cựu sinh viên và chuyên gia ngành. Những dự án này không chỉ là bài tập đơn thuần mà còn có tiềm năng tạo ra sự thay đổi thực tế.
Chấp nhận sự không chắc chắn trong quá trình học tập
Những khoảnh khắc bối rối, mơ hồ thường tạo ra cơ hội học tập sâu sắc. Đôi khi, tạo ra một chút “mất phương hướng” có chủ đích lại giúp sinh viên khám phá vấn đề một cách chủ động hơn.
Ví dụ, một giảng viên kỹ thuật đã loại bỏ hướng dẫn chi tiết trong một bài thực hành và chỉ cung cấp nguyên liệu thô, buộc sinh viên phải tự tìm cách lắp ráp. Kết quả là sinh viên thảo luận sôi nổi, thử nghiệm và học hỏi từ chính sai lầm của mình.
Học cùng sinh viên
Học tập trải nghiệm không chỉ dành riêng cho sinh viên mà còn là cơ hội để giảng viên trở thành người học cùng họ. Hãy sẵn sàng thừa nhận sai sót, tìm hiểu những lĩnh vực mới và tạo cơ hội để sinh viên dạy lại kiến thức cho bạn.
Phát triển toàn diện học sinh
Một trong những giá trị lớn nhất của học tập trải nghiệm là giúp sinh viên phát triển không chỉ về trí tuệ mà còn về mặt tâm lý, xã hội và cảm xúc.
Ví dụ, tại Warren Wilson College, sinh viên làm việc trong các nhóm dự án thực tế như chăm sóc nông trại hoặc nghiên cứu trong phòng thí nghiệm. Họ học cách làm việc nhóm, nhận phản hồi từ cố vấn và phát triển kỹ năng xã hội quan trọng.
Duy trì tính linh hoạt và tận dụng cơ hội bất ngờ
Học tập trải nghiệm không chỉ là một kế hoạch bài bản mà còn cần không gian cho những khám phá ngoài dự kiến. Những trải nghiệm ngẫu nhiên trên hành trình học tập đôi khi lại mang đến bài học giá trị nhất.
Thiết kế trải nghiệm học tập theo hướng đa dạng và hòa nhập
Cuối cùng, hãy đảm bảo rằng chương trình học tập trải nghiệm của bạn được thiết kế để phục vụ mọi nhóm đối tượng, không chỉ một số ít. Điều này bao gồm việc xem xét ai sẽ hưởng lợi từ dự án, làm thế nào để đảm bảo quyền tiếp cận cho tất cả sinh viên và cách xây dựng mối quan hệ cộng đồng dựa trên sự tôn trọng và hợp tác.
Học tập trải nghiệm đã trở thành một phương pháp giảng dạy được công nhận rộng rãi trong giáo dục đại học. Khi được triển khai đúng cách, nó có thể mang lại tác động chuyển đổi không chỉ cho sinh viên mà còn cho cả giáo viên và cộng đồng. Điều quan trọng là các cơ sở giáo dục cần có ngôn ngữ chung và phương pháp tiếp cận nhất quán để nâng cao hiệu quả của mô hình này.
Nguồn tham khảo: https://www.insidehighered.com/advice/2022/08/03/foundational-best-practices-experiential-learning-opinion
