Học tập trải nghiệm, với việc nhấn mạnh vào sự tham gia tích cực và ứng dụng vào thế giới thực tiễn, đặc biệt hiệu quả trong việc phát triển kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề. Bằng cách đặt sinh viên vào các tình huống đòi hỏi phải phân tích, đưa ra quyết định và suy ngẫm, học tập trải nghiệm nuôi dưỡng những khả năng nhận thức thiết yếu này.
Học tập trải nghiệm giúp tăng cường đáng kể tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề bằng cách đưa sinh viên vào các tình huống thực tế, nơi họ phải áp dụng kiến thức lý thuyết vào các tình huống thực tế.
Phương pháp học tập trải nghiệm khuyến khích học tập chủ động, phản ánh và thích nghi, thúc đẩy sự hiểu biết sâu sắc hơn và phát triển kỹ năng, tức là trong khóa học quản lý kinh doanh, sinh viên có thể tham gia vào môi trường công ty mô phỏng, nơi họ được yêu cầu phát triển và triển khai chiến lược kinh doanh. Mô phỏng này buộc họ phải phân tích các điều kiện thị trường, đưa ra quyết định dưới áp lực và phản ánh về kết quả để cải thiện hiệu suất trong tương lai.
Sinh viên tham gia vào các đợt luân phiên lâm sàng trong chương trình đào tạo y khoa, nơi họ chẩn đoán và điều trị bệnh nhân dưới sự giám sát, phát triển các kỹ năng chẩn đoán và ra quyết định của mình trong một môi trường được kiểm soát nhưng chân thực. Những cơ hội học tập trải nghiệm này giúp sinh viên thu hẹp khoảng cách giữa lý thuyết và thực hành, nâng cao khả năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề hiệu quả.
Cơ chế phát triển
Tham gia tích cực vào các nhiệm vụ phức tạp: Cơ chế: Học tập trải nghiệm thường liên quan đến việc giải quyết các nhiệm vụ mở và phức tạp, đòi hỏi sinh viên phải suy nghĩ phản biện và giải quyết vấn đề. Các nhiệm vụ này mô phỏng các thách thức trong thế giới thực tiễn và yêu cầu học sinh áp dụng kiến thức một cách sáng tạo và hiệu quả. Ví dụ: Trong lớp kỹ thuật trung học phổ thông, học sinh có thể được giao nhiệm vụ thiết kế và xây dựng một cây cầu bằng các vật liệu cụ thể. Dự án này yêu cầu các em phải áp dụng các nguyên tắc vật lý và kỹ thuật, suy nghĩ phản biện về các lựa chọn thiết kế và giải quyết các vấn đề về kết cấu.
Suy ngẫm và Siêu nhận thức: Cơ chế: Suy ngẫm là một thành phần chính của học tập trải nghiệm. Khi học sinh suy ngẫm về những trải nghiệm của mình, các em phát triển các kỹ năng siêu nhận thức, bao gồm suy nghĩ về suy nghĩ của chính mình. Quá trình này giúp các em đánh giá các chiến lược giải quyết vấn đề và cải thiện khả năng tư duy phản biện của mình. Ví dụ: Học sinh viết nhật ký suy ngẫm sau khi tiến hành một thí nghiệm khoa học, thảo luận về những gì các em đã làm, những gì hiệu quả, những gì không hiệu quả và cách các em có thể cải thiện. Sự suy ngẫm này giúp các em hiểu phương pháp khoa học và phát triển các cách tiếp cận giải quyết vấn đề tốt hơn.
Môi trường học tập có tính phối hợp: Cơ chế: Nhiều hoạt động học tập trải nghiệm liên quan đến sự phối hợp, giúp học sinh tiếp xúc với nhiều góc nhìn và cách tiếp cận khác nhau để giải quyết vấn đề. Làm việc theo nhóm giúp học sinh học cách giao tiếp hiệu quả, đàm phán các quan điểm khác nhau và phát triển các giải pháp tập thể. Ví dụ: Trong một khóa học kinh doanh, học sinh có thể làm việc theo nhóm để phát triển một kế hoạch kinh doanh. Mỗi thành viên đều có những kỹ năng và ý tưởng độc đáo, đòi hỏi nhóm phải suy nghĩ nghiêm túc về phân tích thị trường, lập kế hoạch tài chính và phát triển chiến lược.
Các nghiên cứu tình huống điển hình và các ví dụ
Tình huống điển hình 1: Dự án nghiên cứu khoa học cấp trung học phổ thông:
- Triển khai: Học sinh trong lớp sinh học trung học phổ thông được giao các dự án truy vấn cá nhân để điều tra các vấn đề môi trường tại địa phương. Các em đã tiến hành thí nghiệm, thu thập dữ liệu và trình bày các phát hiện của mình.
- Thành quả: Dự án này yêu cầu học sinh xây dựng các câu hỏi nghiên cứu, thiết kế thí nghiệm và diễn giải dữ liệu. Kết quả là, các em đã phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề mạnh mẽ. Dự án của một học sinh về ô nhiễm đất đã dẫn đến việc phát hiện ra các nguồn ô nhiễm và các khuyến nghị thực tế để khắc phục.
Tình huống điển hình 2: Phòng thí nghiệm mô phỏng điều dưỡng tại trường đại học:
- Triển khai: Sinh viên điều dưỡng tại một trường đại học đã tham gia vào các phòng thí nghiệm mô phỏng, nơi họ thực hành ứng phó với các trường hợp khẩn cấp về y tế bằng cách sử dụng ma-nơ-canh có độ trung thực cao và các tình huống thực tế.
- Thành quả: Các mô phỏng này yêu cầu sinh viên phải nhanh chóng đánh giá tình huống, đưa ra quyết định và triển khai các giải pháp. Sinh viên báo cáo rằng các kỹ năng tư duy phản biện được cải thiện, vì họ phải suy nghĩ nhanh và áp dụng kiến thức lý thuyết vào các tình huống năng động, không thể đoán trước. Các mô phỏng cũng nâng cao khả năng giải quyết vấn đề của họ, vì họ phải chẩn đoán các vấn đề và xác định phương án hành động tốt nhất dưới áp lực.
Tình huống điển hình 3: Không gian sáng tạo của trường trung học cơ sở:
- Triển khai: Các trường trung học cơ sở kết hợp không gian sáng tạo, nơi học sinh tham gia vào các dự án như chế tạo rô-bốt, tạo mạch điện tử và chế tạo mô hình 3D.
- Thành quả: Các không gian sáng tạo này tạo cơ hội cho học sinh thử nghiệm, thất bại và lặp lại các thiết kế của mình, tức là học sinh chế tạo rô-bốt phải khắc phục sự cố kết nối điện và lập trình, thúc đẩy tư duy phản biện khi phân tích vấn đề và thử nghiệm các giải pháp. Phương pháp thực hành này cũng phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề của học sinh, vì các em phải đưa ra các giải pháp sáng tạo cho các thách thức kỹ thuật.
Tình huống điển hình 4: Cuộc thi tòa án giả định của trường luật:
- Triển khai: Sinh viên luật tham gia các cuộc thi tòa án giả định, mô phỏng các vụ án thực tế tại tòa án, trong đó họ chuẩn bị các lập luận pháp lý và trình bày trước hội đồng thẩm phán.
- Thành quả: Các cuộc thi này đòi hỏi phải phân tích sâu sắc các vấn đề pháp lý, tư duy chiến lược và lập luận thuyết phục. Sinh viên phải đánh giá án lệ một cách có tính phản biện, dự đoán các phản biện và suy nghĩ nhanh nhạy trong các bài thuyết trình. Phương pháp học tập trải nghiệm này đã nâng cao đáng kể tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề pháp lý của họ.
Học tập trải nghiệm phát triển hiệu quả các kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề bằng cách thu hút học sinh vào các quá trình học tập chủ động, có tín phản ánh và phối hợp. Học sinh nâng cao khả năng nhận thức của mình thông qua các nhiệm vụ phức tạp, ứng dụng thực tế và các hoạt động phản ánh, đồng thời trở nên thành thạo hơn trong việc phân tích tình huống, đưa ra quyết định sáng suốt và đưa ra các giải pháp sáng tạo.
Học tập trải nghiệm, với việc nhấn mạnh vào sự tham gia chủ động và ứng dụng thực tế, đặc biệt hiệu quả trong việc phát triển các kỹ năng tư duy phản biện và giải quyết vấn đề. Bằng cách đặt học sinh vào các tình huống đòi hỏi phải phân tích, ra quyết định và phản ánh, học tập trải nghiệm thúc đẩy các khả năng nhận thức thiết yếu này.
Nguồn tham khảo: https://www.linkedin.com/pulse/how-experiential-learning-helps-developing-critical-thinking-ranjan-uhurc
