Phát triển toàn diện cho học sinh là mục tiêu mà nền giáo dục hướng đến, trong đó giáo dục cảm xúc xã hội được công nhận là 1 phần quan trọng trên hành trình này. Trường học không chỉ là nơi để học sinh học kiến thức, kỹ năng mà còn giúp các em học sinh học cách quản lý cảm xúc, giao tiếp, xây dựng mối quan hệ với những người xung quanh để trưởng thành và phát triển.
Cùng The Dewey Schools tìm hiểu kỹ hơn về lợi ích và tầm quan trọng của giáo dục cảm xúc xã hội nhé.
Giáo dục cảm xúc xã hội là gì?
Giáo dục năng lực cảm xúc xã hội (Social and Emotional Learning – gọi tắt là SEL). Nếu bạn đang băn khoăn SEL là gì hay giáo dục cảm xúc xã hội là gì, thì đây là khái niệm không mới nhưng không phổ biến như giáo dục trí tuệ hay giáo dục kỹ năng. Đây là quá trình mà người học áp dụng các kiến thức và kỹ năng để hiểu và quản lý cảm xúc, thiết lập và duy trì các mối quan hệ tích cực, cảm nhận và thể hiện sự đồng cảm với mọi người và đưa ra được các quyết định có trách nhiệm.
Giáo dục cảm xúc xã hội hướng tới việc xây dựng các kỹ năng xã hội như giao tiếp hiệu quả, tôn trọng người khác, làm việc nhóm. Các hoạt động của chương trình thường bao gồm giảng dạy về cảm xúc, tạo môi trường học tập thân thiện và tích cực, rèn luyện kỹ năng xã hội, cung cấp hỗ trợ và định hướng cho trẻ trong việc xử lý khó khăn và xung đột trong cuộc sống.
Giáo dục cảm xúc xã hội là phần quan trọng trong hành trình phát triển toàn diện cho trẻ
Theo các chuyên gia tâm lý giáo dục, giáo dục cảm xúc xã hội là giải pháp tổng thể tác động toàn diện đến chất lượng cuộc sống của các em học sinh. Trẻ vận dụng năng lực cảm xúc xã hội để bồi dưỡng cảm xúc tích cực, xây dựng mối quan hệ gắn bó, tăng khả năng đối phó với trầm cảm, stress và thành công hơn trong học tập và cuộc sống.
Với chương trình SEL, cha mẹ nâng cao khả năng diễn đạt, nhận biết, điều chỉnh cảm xúc, thể hiện sự đồng cảm, kiên nhẫn và giao tiếp lành mạnh với con. Giáo viên sẽ điều tiết cảm xúc tốt hơn, tạo ra ảnh hưởng tích cực trong giảng dạy và thiết lập môi trường học tập, giáo dục an toàn.
Tham khảo: Kỷ luật tích cực là gì? Giáo dục kỷ luật tích cực cho học sinh
Tầm quan trọng của giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ
Giáo dục cảm xúc xã hội đóng vai trò quan trọng trong hành trình giáo dục học sinh, đã được chứng minh có ảnh hưởng tích cực đến sự phát triển toàn diện về học tập, sức khỏe tâm lý và xã hội, sự thành công trong cuộc sống sau này. Tại Việt Nam, chương trình SEL đã được nhiều trường học áp dụng trong hoạt động nuôi dạy trẻ. Chương trình mang lại lợi ích từ nhiều khía cạnh:
Giáo dục cảm xúc xã hội phát triển kỹ năng xã hội
Năng lực cảm xúc xã hội là một phần quan trọng trong cuộc sống, là yếu tố then chốt giúp phát triển kỹ năng xã hội của mỗi người. Đối với học sinh, SEL giúp trẻ hiểu và quản lý cảm xúc của bản thân, tạo ra cơ sở vững chắc xây dựng mối quan hệ tích cực với người khác
Giáo dục cảm xúc xã hội đóng vai trò quan trọng trong hành trình giáo dục học sinh
Giải quyết xung đột
Xung đột là vấn đề không tránh khỏi với mỗi người, việc hiểu và kiểm soát cảm xúc là yếu tố quan trọng trong việc giải quyết tình trạng này. Giáo dục cảm xúc xã hội cung cấp cho trẻ các kỹ năng giải quyết một cách tinh tế, khéo léo khi mâu thuẫn xảy ra và xây dựng các mối quan hệ lành mạnh. Trẻ học được cách đồng cảm và tôn trọng người khác, hỗ trợ lẫn nhau, giữ gìn quan hệ tốt đẹp không chỉ trong lớp học mà còn ở ngoài xã hội.
Học tập tốt hơn
Giáo dục cảm xúc xã hội giúp trẻ có thể điều chỉnh được cảm xúc và tâm trạng của mình để không làm ảnh hưởng đến khả năng học tập. SEL giúp các em cải thiện sự tập trung, tăng cường sự kiên nhẫn và tự kiểm soát, tạo điều kiện cho quá trình học tập, rèn luyện đạt hiệu quả hơn.
Tăng khả năng tự chăm sóc
Giáo dục cảm xúc xã hội không chỉ tập trung hỗ trợ học sinh hiểu về cảm xúc của bản thân mà còn khuyến khích các em tự chăm sóc cho chính mình. Trẻ học cách quản lý căng thẳng, giữ gìn sức khỏe tinh thần và thúc đẩy cân bằng cuộc sống.
Xem thêm: Kỹ năng tự phục vụ quan trọng như thế nào?
Tăng cường tự tin
Khi hiểu và biết cách quản lý cảm xúc của mình, trẻ có xu hướng tự tin đối phó với các tình huống khó khăn phát sinh trong cuộc sống một cách chủ động. Khi hiểu rõ về bản thân mình, trẻ biết cách giải quyết vấn đề, đối mặt thách thức và sẵn sàng thử nghiệm những điều mới mẻ.
Giáo dục cảm xúc xã hội giúp tăng cường sự tự tin, chủ động cho trẻ
Gắn kết gia đình, nhà trường và xã hội
Giáo dục cảm xúc xã hội hướng tới việc xây dựng không khí học đường tích cực, thúc đẩy sự công bằng, hiệu quả thông qua mối quan hệ gắn kết giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Chương trình không chỉ hướng dẫn học sinh cách biết điều chỉnh cảm xúc mà còn đào tạo cho giáo viên cách kết nối với trẻ một cách tích cực, hướng dẫn phụ huynh kỹ năng tương tác với con. Giáo dục cảm xúc xã hội bổ trợ cho phụ huynh và thầy cô giáo nhằm tạo ra môi trường tích cực cho trẻ.
Thuận lợi và thách thức của giáo dục cảm xúc xã hội
Giáo dục kỹ năng cảm xúc xã hội là hành trình lâu dài và có những thuận lợi, thách thức nhất định. Cụ thể
Thuận lợi
- Ngành giáo dục quan tâm đến công tác giáo dục cảm xúc, giáo viên được bồi dưỡng chuyên môn, cung cấp tài liệu hướng dẫn.
- Nhiều trường chú trọng công tác giáo dục cảm xúc xã hội, tổ chức các khóa đào tạo chuyên môn, các cuộc thi dành riêng cho giáo viên để có điều kiện học tập, nâng cao trình độ, rút kinh nghiệm cho quá trình thực hiện.
- Nhà trường đầu tư cơ sở vật chất tốt, xây dựng môi trường giáo dục an toàn, hiệu quả giúp trẻ được nuôi dưỡng cảm xúc tích cực.
- Phụ huynh phối hợp chặt chẽ với giáo viên nói riêng và nhà trường nói chung trong quá trình giáo dục cảm xúc cho học sinh.
Đánh giá thuận lợi, thách thức của giáo dục cảm xúc xã hội
Thách thức
- Nhiều trẻ còn gặp khó khăn trong việc phát triển tình cảm, chưa thể kiểm soát được cảm xúc nên dẫn đến những hành động chưa thỏa đáng.
- Do mỗi trẻ có năng lực và sự phát triển khác nhau nên nhiều trẻ chưa theo kịp bạn bè trong vấn đề quản lý và học tập cảm xúc xã hội.
- Giáo viên chưa áp dụng phương pháp phù hợp với tâm lý và khả năng của trẻ.
- Nhiều cha mẹ chưa dành nhiều thời gian chăm sóc, dạy dỗ trẻ nên giao phó trách nhiệm cho thầy cô và nhà trường.
- Nhiều trường học chưa đủ trang thiết bị, vật dụng để tạo môi trường thích hợp cho trẻ phát triển tình cảm xã hội.
Nguyên tắc khi giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ
Giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non và các cấp học tiếp theo đã chứng minh được tính hiệu quả. Tuy nhiên để chương trình mang đến lợi ích cần phải xây dựng phương pháp giáo dục riêng tùy vào từng đối tượng trẻ. Nguyên tắc SEL cần thực hiện như sau:
Áp dụng phương pháp SEL riêng phù hợp
Áp dụng phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội riêng phù hợp để giúp trẻ tìm ra điểm mạnh của bản thân và tiếp tục phát triển, tìm ra điểm yếu để kịp thời khắc phục. Ví dụ: Với trẻ có tính nóng giận cần kiểm soát tâm trạng và rèn luyện sự nhẫn nại, trẻ rụt rè và nhút nhát cần ân cần, nhẹ nhàng để trẻ thể hiện quan điểm của bản thân.
Thực hiện mọi lúc, mọi nơi
Giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ cần được thực hiện mọi lúc, mọi nơi, hoàn toàn không có quy định chỉ thực hiện trong giờ học, lớp học… Chúng ta cần theo dõi hành vi, thái độ của học sinh để phân tích, uốn nắn nhẹ nhàng để trẻ có phản ứng phù hợp. Kỹ năng này cần duy trì ở trường lớp, gia đình và trong các hoạt động xã hội. Những trải nghiệm thực tế sẽ giúp trẻ ghi nhớ lâu hơn, làm giàu cảm xúc và có môi trường thực hành thường xuyên.
Nguyên tắc giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ
Người lớn cần làm gương
Cho dù thực hiện giáo dục cảm xúc cho trẻ mầm non hay học sinh các cấp cao hơn thì người lớn cần là hình mẫu để trẻ học hỏi. Cha mẹ, thầy cô nên thể hiện hành vi, cảm xúc, cách giao tiếp và ứng xử đúng đắn trong cuộc sống. Mỗi cử, chỉ, thái độ của chúng ta cần có chuẩn mực, phù hợp với hoàn cảnh để gián tiếp giáo dục cho trẻ.
Bên cạnh đó người lớn cần đồng cảm, khuyên nhủ, khen ngợi, tạo cho trẻ sự tin tưởng để luôn là người bạn đồng hành, tạo môi trường tốt nhất cho sự phát triển của các bé.
Các phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ
HIện nay có nhiều cách rèn luyện năng lực cảm xúc xã hội cho trẻ mang lại hiệu quả. Giáo viên và nhà trường có thể căn cứ vào lứa tuổi, năng lực của học sinh để chọn lựa và áp dụng phương pháp phù hợp.
Chọn giáo trình, tài liệu giáo dục kỹ năng cảm xúc xã hội phù hợp
Giáo trình, tài liệu giáo dục cảm xúc xã hội cần được chọn lựa phù hợp với lứa tuổi, khả năng của các em học sinh. Căn cứ vào giáo trình, giáo viên chuẩn bị các trang thiết bị, đồ dùng, lồng ghép trò chơi để giúp trẻ phát triển tình cảm xã hội đúng cách. Đồng thời giúp các em hào hứng, hăng hái tham gia các hoạt động do thầy cô đề ra.
Ngoài ra, các giáo trình, tài liệu tham khảo cũng giúp cha mẹ, thầy cô thông thái hơn khi giáo dục trẻ. Đây là những giá trị tuyệt vời mà những cuốn sách, tài liệu mang lại cho người đọc.
Các phương pháp giáo dục cảm xúc hiệu quả cho trẻ
Xây dựng môi trường giáo dục, học tập tích cực
Môi trường học tập đóng vai trò quan trọng trong hiệu quả giáo dục cảm xúc xã hội cho học sinh. Môi trường tốt khuyến khích trẻ yêu thích đến trường, tiếp thu bài học, phát triển sự sáng tạo và trí tưởng tượng và phát triển tình cảm xã hội tốt hơn.
Giáo viên và nhà trường cần chú trọng trang bị đầy đủ trang thiết bị dạy và học, bố trí khoa học, xây dựng nhiều chủ đề để học sinh nghiên cứu, khám phá. Các hoạt động học tập thú vị giúp trẻ phát triển kỹ năng cảm xúc xã hội tích cực hiệu quả.
Tham khảo: 13 phương pháp dạy học tích cực thành công và hiệu quả
Xây dựng các tính huống giáo dục kỹ năng cảm xúc xã hội
Xây dựng các tình huống là cách thực hiện giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ nhanh nhất. Giáo viên có thể áp dụng linh hoạt nhiều tính huống khác nhau, ví dụ:
- Hóa thân vào nhân vật: Cho trẻ hóa thân thành các nhân vật có cảm xúc vui buồn, biết ơn, ganh tị… để trải nghiệm và đồng cảm, biết quan tâm đến những người khác nhau.
- Tạo các tình huống: Cho học sinh đóng vai tổ chức tiệc sinh nhật, chăm sóc em nhỏ, giúp đỡ cụ già để học cách ứng xử.
- Khi xảy ra mâu thuẫn, giáo viên nên hỏi trẻ về nguyên nhân, phân tích đúng sai, giảng hòa tạo sự đồng cảm cho trẻ. Kết hợp dạy các em cách xin lỗi, sửa sai và chịu trách nhiệm trước những việc làm của mình.
Thông qua các tình huống, học sinh có cơ hội va chạm, bộc lộ cảm xúc của bản thân và học được cách hành xử, ứng xử cụ thể. Các em dễ dàng ghi nhớ và linh hoạt áp dụng trên thực tế nếu gặp phải các tình huống tương tự.
Xây dựng các tình huống để giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ
Tổ trò chơi, lồng ghép câu chuyện
Các trò chơi cảm xúc, các câu chuyện với nhiều tình huống khác nhau khi đưa vào chương trình giáo dục cảm xúc xã hội cho trẻ sẽ mang đến hiệu quả bất ngờ. Thông qua trò chơi hoặc câu chuyện trẻ sớm gọi tên được cảm xúc của mình, áp dụng được vào từng vấn đề trên thực tế.
Tuy nhiên khi lựa chọn trò chơi, câu chuyện giáo dục cho học sinh, giáo viên phải đảm bảo các tiêu chí:
- Nội dung phù hợp với lứa tuổi và nhận thức của học sinh
- Nội dung gần gũi, trong sáng, câu chuyện có các giai đoạn kịch tính, thu hút với nhiều cung bậc cảm xúc để trẻ trải nghiệm
- Trò chơi thú vị, gắn kết nhóm và thấu hiểu cảm xúc của trẻ
- Giáo viên giải thích kỹ về câu chuyện, trò chơi để trẻ hiểu sâu sắc hơn về cảm xúc nội tâm của mình, khuyến khích các bé chia sẻ về cảm xúc của bản thân
Xem ngay:
- Học thông qua chơi: Phương pháp dạy giúp trẻ hứng thú học tập
- Phương pháp giảng dạy vừa học vừa chơi giúp trẻ học tập hiệu quả
Phối hợp gia đình, nhà trường
Một phương pháp giáo dục cảm xúc xã hội hiệu quả không thể không kể đến là phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường. Sau mỗi giờ học, phụ huynh nên có sự trao đổi với giáo viên để kịp thời hỗ trợ, theo dõi quá trình phát triển của trẻ.
Nhà trường nên thường xuyên tổ chức tuyên truyền, hội thảo để phụ huynh nhận thức được tầm quan trọng của việc giáo dục trí tuệ cảm xúc xã hội cho trẻ. Các phụ huynh đồng thời hướng dẫn con tại nhà bằng cách giáo dục xuất phát từ tình yêu thương và trở thành tấm gương cho trẻ noi theo.
Giáo dục cảm xúc xã hội tại The Dewey Schools
Công tác giáo dục cảm xúc xã hội tại The Dewey Schools được chú trọng
The Dewey Schools là hệ thống trường liên cấp sở hữu môi trường giáo dục hiện đại, đẳng cấp quốc tế với phương pháp giảng dạy khoa học. Chúng tôi thấu hiểu sâu sắc vai trò của giáo dục trí tuệ và giáo dục cảm xúc tạo điều kiện cho trẻ phát triển toàn diện.
Chương trình đào tạo tại trường giúp học sinh áp dụng hiệu quả kiến thức, kỹ năng, thái độ cần thiết để hiểu và quản lý cảm xúc của mình. Từ đó các em có thể chủ động thiết lập và đạt được các mục tiêu tích cực, cảm nhận và thể hiện sự đồng cảm với bạn bè và những người xung quanh, duy trì các mối quan hệ tích cực, có trách nhiệm với chính bản thân mình và các quyết định đưa ra với mục tiêu hòa hợp và thấu cảm.
Giáo dục cảm xúc xã hội tại Dewey Schools không chỉ gói gọn trong những giờ học, mà học sinh được vun đắp qua tất cả các hoạt động giáo dục, vui chơi giải trí, rèn luyện kiến thức, kỹ năng trong nhà trường. Nhà trường chú trọng phát triển 4 kỹ năng quan trọng nhất cho học sinh là phát triển tinh thần, phát triển thể chất, phát triển kỹ năng sống và phát triển tư duy.
Ngoài giờ học trẻ còn chọn lựa tham gia nhiều câu lạc bộ theo sở thích, tài năng của mình để có điều kiện phát triển toàn diện. Đây không đơn thuần là sân chơi mà chúng tôi hướng đến mục đích cho các em cơ hội, không gian để trải nghiệm hoạt động phù hợp với sở thích và đam mê của mình.
Song hành với những hoạt động trên, nhà trường còn tổ chức tham vấn tâm lý 1 – 1, tham vấn tâm lý theo nhóm và các hoạt động giáo dục tâm lý toàn trường. Học sinh có thể liên hệ với chuyên gia tâm lý của Phòng Tư vấn Tâm lý Học đường Dewey School bất kỳ lúc nào dưới mọi hình thức như gọi điện, gặp trực tiếp, gửi email, tin nhắn…
Đọc thêm thông tin về triết lý giáo dục tại The Dewey Schools TẠI ĐÂY
Đến đây, chắc hẳn chúng ta đã có câu trả lời cho câu hỏi giáo dục cảm xúc xã hội là gì hay giáo dục trí tuệ cảm xúc là gì. Đây không chỉ là chương trình giáo dục mà còn là hành trang quan trọng giúp học sinh trở nên chủ động, tự tin, sống có trách nhiệm, hòa nhập và đạt được thành công trong tương lai. The Dewey Schools đẩy mạnh các hoạt động giáo dục trí tuệ và tâm lý để xây dựng môi trường học tập tích cực, an toàn và hiệu quả cho học sinh toàn trường.