Văn hóa học đường là một phần của văn hóa dân tộc, là nền tảng nâng cao chất lượng giáo dục, phương cách hữu hiệu để giữ gìn văn hóa quốc gia. Do đó, các nhà trường đánh giá cao việc xây dựng văn hóa nhà trường tích cực, để bồi dưỡng, rèn luyện nhân cách, phẩm chất, giáo dục người học phát triển toàn diện.
Vậy làm thế nào để thiết lập môi trường văn hóa tích cực trong nhà trường, cùng The Dewey Schools tìm hiểu ngay nhé.
Văn hóa học đường là nền tảng nâng cao chất lượng giáo dục
>> Xem thêm: Làm sao để trẻ lớp 1 thích nghi với môi trường học tập mới?
Bản chất của văn hóa học đường
Mục tiêu chung hướng đến của văn hóa học đường là xây dựng trường học với những mối quan hệ lành mạnh, thân thiện và giáo dục chất lượng. Đây là yếu tố quan trọng tạo dựng nên giá trị cho mỗi các nhân, phát triển nguồn nhân lực, đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường. Văn hóa trường học xuất hiện khi nào và bản chất là gì?
Văn hóa học đường xuất hiện khi nào?
Văn hóa học đường (School culture) xuất hiện tại một số nước như Mỹ, Anh, Úc… từ những năm 1990, sau đó trở nên phổ biến trên thế giới. Ý nghĩa của văn hóa trường học là những giá trị, kinh nghiệm lịch sử của xã hội loài người được tích lũy trong quá trình hình thành nhân cách và xây dựng hệ thống giáo dục. Mục tiêu chung của văn hóa đến từ nhà trường là xây dựng trường học lành mạnh, các mối quan hệ trong trường học thân thiện và chất lượng giáo dục thật.
Văn hóa trường học là hệ các giá trị, chuẩn mực giúp cán bộ quản lý, giáo viên, phụ huynh và người học có cách thức suy nghĩ, hành động và tình cảm tốt đẹp. Tùy theo tính chất của từng trường, mỗi trường ban hành nội dung văn hóa trường học cụ thể, từ đó xây dựng hệ chuẩn mực và giá trị phù hợp với mục tiêu chung với những biện pháp tổ chức thực hiện cụ thể. Hệ chuẩn mực và giá trị yêu cầu phù hợp với phong tục địa phương, cộng đồng và các giá trị truyền thống.
Văn hóa học đường của mỗi nhà trường chính là uy tín và chất lượng giáo dục góp phần tạo niềm tin cho xã hội trong công cục thực hiện sứ mệnh giáo dục. Sứ mệnh giáo dục của các trường học là đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng cao dân trí tạo nên những công dân tốt được giáo dục có phẩm chất đạo đức, có năng lực đáp ứng yêu cầu của xã hội.
Vấn đề đặt ra với mỗi nhà trường trong công tác giáo dục trường học là làm sao chuyển đối vốn học vấn thành văn hóa, tri thức và kỹ năng thành giá trị nhân cách. Mục tiêu của giáo dục là phát triển con người và hình thành ở mỗi người nhân cách văn hóa. Nhà trường sẽ là tấm gương để dẫn dắt cho các cá nhân, tổ chức trong cộng đồng, xã hội học hỏi theo.
Văn hóa học đường xuất hiện từ những năm 1990 tại nhiều quốc gia trên thế giới
Mục đích khi xây dựng văn hóa học đường
Theo Nghị quyết 29-NQ/TW về đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo của Hội nghị Trung ương 8 khóa XI đã xác định mục tiêu phát triển toàn diện con người, khơi dậy lòng tự hào yêu gia đình, yêu đồng bào, yêu tổ quốc, sống tốt và làm việc hiệu quả. Nền tảng rèn luyện và hoàn thiện những phẩm chất tốt đẹp này cho thế hệ trẻ chính là văn hóa trường học.
Vai trò của các nhân tố trong sự hình thành và phát triển nhân cách con người đã được cơ sở lý luận khoa học giáo dục xã định rõ. Trong các nhân tố thì nền tảng là yếu tố sinh học – di truyền, môi trường là yếu tố quyết định, giáo dục có vai trò chủ đạo và tự hoạt động cá nhân là yếu tố quyết định trực tiếp.
Môi trường văn hóa học đường bao gồm môi trường tâm lý, giao tiếp, ứng xử, môi trường vật lý, môi trường địa lý tự nhiên. Đây chính là địa điểm để mỗi cá nhân trong đó có các hoạt động thể hiện mình vì mục tiêu chung của cộng đồng. Mục đích xây dựng văn hóa trường học là tạo ra môi trường chuẩn mực, chất lượng, đảm bảo hình thành vững chắc các thành tố cơ bản của chất lượng con người. Môi trường cũng là nơi chốn (không gian, thời gian) cho các đối tượng mà mọi người trong xã hội khách quan đều nhìn thấy, cảm nhận và đánh giá được.
Chất lượng giáo dục trong nhà trường phải đảm bảo vai trò dẫn dắt của giáo dục nhà trường với xã hội. Vấn đề ứng xử giữa người với người quan hệ tương tác giữa thầy cô và học sinh phải chuẩn mực. Tiêu chuẩn đánh giá, quy chiếu và lan tỏa hành vi ứng xử giữa các thành viên trong trường học là các chuẩn mực đạo đức, văn hóa công sở… theo quy tắc được quy định trong hệ thống các yêu cầu.
Văn hóa học đường đọng lại các giá trị cốt lõi như dân chủ, trách nhiệm, sáng tạo, dẫn dắt… thể hiện được vị thế của trường học có đặc trưng so với các hệ thống khác. Trong nội dung hoạt động của trường phải thực hiện được triết lý giáo dục, mục tiêu, tầm nhìn và sứ mạng… đã đặt ra.
Mục đích khi xây dựng văn hóa học đường
Giáo dục trọng năng lực hơn bằng cấp
Nội dung trọng tâm của khoa học giáo dục hiện đại là nghiên cứu phát triển môi trường giáo dục. Trong quá trình hình thành nhân cách con người, các tiêu chí của môi trường là nhân tố rất quan trọng có tác dụng định hướng phát triển, là điều kiện đảm bảo chất lượng.
Trong giai đoạn hiện nay, để hiện thực hóa chủ trương đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục thì điều kiện cơ bản là tạo lập môi trường giáo dục hiện đại. Môi trường giáo dục cần thể hiện tinh thần dân chủ hóa, kích thích sự sáng tạo, thực hiện cuộc vận động trường học thân thiện, học sinh tích cực.
Yếu tố tạo nên tính chất quyết định của môi trường chủ yêu về nguyên tắc là mức độ tham gia của các cá nhân chủ động tiếp thu, chiếm lĩnh và chuyển hóa các điều kiện từ bên ngoài trở thành động lực bên trong. Hoạt động của chủ thể nhân cách có tính quyết định trực tiếp đối với sự hình thành và phát triển của nhân cách.
Giáo dục nhân cách chỉ phát triển bền vững khi các thành phần giáo dục làm cho chủ thể đạt được kết quả bởi hoạt động của chính bản thân con người. Do vậy các quan điểm tự giáo dục, tự quản, tự học, tự đánh giá… được hình thành ở người học là sự tôn trọng quy luật, là kết quả bền vững của giáo dục.
Mục tiêu xây dựng chương trình giáo dục phổ thông là giáo dục nhân cách, dựa trên triết lý nhân văn “Tất cả cho con người, tất cả vì con người”. Nội dung học vấn dựa trên nền tảng văn hóa nhân loại, giúp người học nhận ra ý nghĩa của học vấn có tác dụng thực sự đối với sự phát triển của cá nhân.
Do đó định hướng tích hợp và lồng ghép vào chương trình môn học là tất yếu, có ý nghĩa và tác dụng thể hiện rõ mục tiêu của giáo dục, ở phương pháp, nội dung và phương thức đánh giá. Quá trình thay đổi nhận thức xã hội về giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp – việc làm cho thanh niên, sử dụng hiệu quả tri thức địa phương, kinh nghiệm của người học.
Giáo dục trọng năng lực hơn bằng cấp là quá trình và sự thay đổi mang đậm chất văn hóa, là cuộc cách mạng trong nhận thức xã hội. Quá trình này yêu cầu sự cộng hưởng, đồng thuận của toàn xã hội về dư luận, sự tôn vinh các giá trị lao động và về kết quả của sự tiến bộ của con người.
Ngoài ra, cần tăng cường giáo dục nhận thức xã hội cho học sinh và gia đình về việc cần có nền tảng học vấn phổ thông – nghề nghiệp. Giúp học nhận thức được đây chính là nền tảng để giúp mỗi người trưởng thành hơn trong xã hội và đóng vai trò quan trọng trong cuộc sống.
Trên thực tế, nỗi ám ảnh về vấn đề khoa cử, bằng cấp vẫn còn khá lớn. Vì vậy, cần có sự tiếp cận văn hóa – giá trị một cách đồng bộ về mục tiêu học từ gia đình, cộng đồng và xã hội để xóa đi quan điểm này. Trong quá trình triển khai chương trình mới, việc đổi mới đánh giá kết quả học tập cần tiến hành động bộ. Mỗi học sinh, sinh viên đều cần nhận thực được sự trân trọng về kết quả học tập của bản thân, tự đánh giá đúng năng lực của chính mình, đảm bảo yêu cầu học thật, thi thật, nhân tài thật.
Giáo dục trọng năng lực hơn bằng cấp
Các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường
Văn hóa trường học được đánh giá là có tầm quan trọng để bồi dưỡng, rèn luyện phẩm chất, nhân cách và giáo dục người học phát triển toàn diện. Do đó, mỗi trường học đều có kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường để tạo nên nền tảng nâng cao chất lượng giáo dục.
Các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa học đường bao gồm: môi trường học tập, quy tắc ứng xử, ban lãnh đạo nhà trường và hệ thống chính trị và toàn xã hội. Cụ thể:
Môi trường học tập
Văn hóa học đường bao gồm những hành vi, khuôn mẫu mà người học, giáo viên, nhà trường quản lý giáo dục tiếp nhận và thể hiện. Do đó trong các yếu tố ảnh hưởng đến văn hóa cần phải nhìn nhận đến bên ngoài và bên trong nhà trường, cần có môi trường trung gian.
Môi trường học tập là chủ thể quan trọng, là nơi khuếch đại các yếu tố truyền thống, nhưng cũng nhấn mạnh vấn đề hiện đại, cách mạng công nghệ 4.0. Học đường duy trì tính khuôn mẫu của xã hội nhưng phải hài hòa với tính hiện đại để phát triển toàn diện. Do đó, các chính sách cũng cần phải tăng cường trách nhiệm pháp lý của các nội dung và chủ thể liên quan.
Để xây dựng môi trường học tập cho học sinh, cần sự chung tay, đồng hành của nhiều bên liên quan, của toàn xã hội. Trong đó giáo viên là chủ thể quan trọng góp phần hình thành văn hóa trường học. Giáo viên cần có sự phối hợp với gia đình, nhà trường để không chỉ dạy học mà giáo dục toàn diện cho học sinh từ kiến thức đến kỹ năng.
Ngoài ra, gia đình cũng cần có sự nhìn nhận, thay đổi về trách nhiệm đối với giáo viên, nhà trường và con em mình, nên chia sẻ khó khăn. Bên cạnh đó, cần phải thay đổi cơ chế chính sách trọng dụng người tài đưa vào ngành sư phạm.
Môi trường học tập là chủ thể quan trọng ảnh hưởng đến văn hóa trường học
Ban lãnh đạo nhà trường
Ban lãnh đạo nhà trường là những người thực hiện việc xây dựng văn hóa trường học. Theo đó nhà trường cần có chủ trương, kế hoạch triển khai cụ thể tránh hình thức. Cần phát huy vai trò, phát huy tính dân chủ của đội ngũ lãnh đạo và giáo viên trong kiểm tra, nhắc nhở, đánh giá quá trình thực hiện; xây dựng bộ tiêu chí về môi trường văn hóa học đường xanh, sạch, đẹp, an toàn, kỷ cương, lành mạnh và thân thiện…
Các cấp quản lý, lãnh đạo cần thiết lập “Hệ giá trị” làm chuẩn mực để giáo viên, học sinh làm mục tiêu phấn đấu, thước đo thành quản của cá nhân, lớp học, nhà trường và rộng hơn là toàn ngành,
Quy tắc ứng xử trong trường học
Trong bối cảnh đổi mới giáo dục và đào tạo, văn hóa học đường có ý nghĩa sâu xa, có giá trị và chất lượng ảnh hưởng đến sự phát triển giá trị con người thông qua người học. Văn hóa nhà trường phát triển, trường học ngày càng tốt đẹp và là môi trường hạnh phúc tạo điều kiện cho học sinh ngày càng phát triển.
Cùng với các yếu tố liên quan, văn hóa trường học có thể coi là toàn thể thành tốt và hoạt động của trường học. Cốt lõi là hệ thống các chuẩn và hệ thống các giá trị , trong đó bộ Quy tắc trong dạy và học, quan hệ ứng xử khi đạt đến chuẩn mực và các giá trị xác định, sẽ đạt được đến giá trị văn hóa.
Trong các yếu tố ảnh hưởng, quy tắc ứng xử trong trường học đóng vai trò quan trọng ảnh hưởng đến văn hóa nhà trường. Cần phải làm cho học sinh, giáo viên, cán bộ quản lý tuân thủ nguyên tắc, có tinh thần thực thi pháp luật. Để triển khai và thực thi thật tốt cần có tiêu chi hành động, thực thi để dễ dàng trong việc “khen chê”, “thưởng phạt” và chỉnh đốn trường học.
Văn hóa học đường bao gồm cấc quy tắc ứng xử trong trường học
Hệ thống chính trị và toàn xã hội
Xây dựng văn hóa trường học không chỉ là nhiệm vụ của riêng ngành giáo dục và đào tạo. Đây là nhiệm vụ cần có sự tham gia, vào cuộc của hệ thống chính trị và toàn xã hội mới có thể hoàn thành.
Văn hóa nhà trường là nền tảng thúc đẩy, nâng cao chất lượng giáo dục, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng sự nghiệp đổi mới, cũng như xu thế hội nhập quốc tế. Sự tham gia của ngành giáo dục, cả hệ thống chính trị và toàn xã hội là điều kiện tiên quyết để vượt qua khó khăn, đảm bảo thành công cho nhiệm vụ xây dựng văn hóa học đường thành công.
Làm thế nào để xây dựng văn hóa học đường tích cực
Triển khai, thực hiện tốt văn hóa trường học là mục tiêu các trường học hướng tới. Vậy làm thế nào để xây dựng văn hóa trường học tích cực? Trước tiên cần có kế hoạch xây dựng văn hóa nhà trường chi tiết, đồng thời cần phải làm cho cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh tuân thủ nguyên tắc và có tinh thần thực thi pháp luật.
Nâng cao ý thức về việc xây dựng văn hóa nhà trường
Văn hóa là nền tảng thúc đẩy và nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường, phát triển nguồn nhân lực để đáp ứng yêu cầu hội nhập. Xây dựng văn hóa học đường là nội dung được quan tâm hàng đầu nhằm thực hiện đổi mới từ căn bản đến toàn diện ngành giáo dục.
Một trong những giải pháp quan trọng có tính hiệu quả trong việc xây dựng văn hóa trường học là nâng cao nhận thức. Nhằm nâng cao ý thức về xây dựng văn hóa trường học cần áp dụng đồng bộ nhiều biện pháp từ trung ương đến địa phương. Ban hành Chỉ thị về xây dựng môi trường văn hóa học tường của Thủ tướng Chính phủ. Phát động phong trào thi đua xây dựng nếp sống văn hóa trường học, tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng đạo đức, lối sống. khơi dậy khát vọng, ý chí cống hiến của thế hệ trẻ.
Nâng cao ý thức về việc xây dựng văn hóa trường học
>>> Xem thêm: 9 cách xây dựng môi trường học tập tích cực cho học sinh
Hoàn thiện quy chế, quy định liên quan đến văn hóa học đường
Một hoạt động không thể thiếu là cần hoàn thiện các quy chế, quy định liên quan đến việc xây dựng môi trường văn hóa tại trường học; rà soát, sửa đổi, hoàn thiện hệ thống văn bản liên quan về chỉ đạo và điều hành, trong đó bao gồm quy tắc ứng xử của cơ sở giáo dục và nhà giáo. Xây dựng thế chế văn hóa nhà trường làm cơ sở định hình văn hóa trong trường học, nhất là hệ thống thư viện.
Đa dạng hình thức giáo dục đạo đức, lối sống
Trong quá trình xây dựng văn hóa học đường tích cực cần đa dạng hình thức giáo dục đạo đức, lối sống. Trong đó bao gồm nhiều hoạt động như đa dạng hóa phương pháp, nội dung, hình thức giáo dục và khơi dậy khát vọng cống hiến cho học sinh, sinh viên, thanh niên. Cần thực hiện khắc phục triệt để bệnh thành tích, sự thiếu trung thực trong giáo dục và ngăn ngừa bạo lực học đường.
Xây dựng văn hóa học đường chuẩn mực đạo đức
Nhiệm vụ thứ 3 là xây dựng, hướng dẫn thực hiện chuẩn mực văn hóa đạo đức, hành vi ứng xử trong và ngoài nhà trường và trên không gian mạng. Cần đảm bảo an toàn cho việc dạy và học để tránh các tác động không tốt hoặc tiêu cực đến tâm lý học sinh.
Xây dựng văn hóa học đường chuẩn mực đạo đức
Có cơ chế phối hợp giữa gia đình và nhà trường
Công tác xây dựng văn hóa học đường không chỉ là nhiệm vụ của đơn vị giáo dục mà cần có sự phối hợp chặt chẽ với gia đình học sinh. Cần xây dựng và thực hiện hiệu quả cơ chế phối hợp 3 bên nhà trường, gia đình và xã hội. Huy động sự tham gia tích cực của gia đình vào công tác xây dựng văn hóa trường học bằng các cơ chế và giải pháp thích hợp.
Trong nhà trường, nâng cao tinh thần, vai trò nêu gương của giáo viên, đặc biệt là người đứng đầu đơn vị. Tăng cường trách nhiệm, hoạt động hiệu quả của các tổ chức đoàn, đội trong và ngoài đơn vị nhằm thu hút sự chủ động tham gia của người học trong hoạt động xây dựng môi trường văn hóa trường học.
Hoàn thiện nhân cách học sinh
Trên hành trình xây dựng văn hóa học đường, cần phải tăng cường nâng cao nhận thức về vai trò, ý nghĩa quan trọng của giáo dục giá trị, xây dựng văn hóa trong việc hoàn thiện nhân cách của học sinh nói riêng và thế hệ mầm non tương lai đất nước nói chung. Cần thực hiện các đề án, chương trình tổng thể để tăng cường giáo dục giá trị văn hóa, đạo đức cho học sinh trong các giai đoạn trung hạn và dài hạn.
Trước tiên, cần có các nghiên cứu xây dựng, ban hành chỉ thị về xây dựng môi trường văn hóa trường học. Tăng cường thi đua xây dựng văn hóa chất lượng, nếp sống văn hóa trong trường học thông qua việc phát động phong trào thảo luận sâu rộng trong toàn ngành. Đồng thời, chú trọng công tác truyền thông nâng cao nhận thức của thanh thiếu niên, các cấp các ngành trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống, khơi dậy khát vọng, ý chí cống hiến của thế hệ trẻ.
Bên cạnh đó, các cấp ngành có liên quan cần có sự quan tâm khung pháp lý liên quan đến xây dựng trường văn hóa học đường và rà soát, sửa đổi và hoàn thiện hệ thống văn bản chỉ đạo, điều hành hiện nay. Các quy định, quy chế của các bộ ngành cần nghiên cứu để chế định ở mức độ cao hơn nhằm nâng cao hiệu lực pháp lý đối với các quy định về xây dựng hệ giá trị văn hóa, văn hóa hóa ứng xử và văn hóa trường học. Xây dựng thiết chế văn hóa trường học làm cơ sở cho định hình văn hóa mới; xây dựng nội quy, quy chế hình thành các chuẩn mực về hành vi ứng xử, văn hóa đạo đức và môi trường văn hóa lành mạnh trong nhà trường.
Chính phủ, địa phương và đơn vị cơ sở cần tăng cường đầu tư để đảm bảo các thiết chế, điều kiện hạ tầng, cơ sở vật chất, cập nhật các quy chuẩn xây dựng trường học. Từ đó đảm bảo sinh thái phù hợp với môi trường giáo dục phù hợp. Trường học cần đổi mới, đa dạng hóa nội dung, hình thức, phương pháp giáo dục đạo đức lối sống, lý tưởng, pháp luật và khơi dậy khát vọng cống hiến của học sinh. Tuy nhiên các công tác thực hiện cần đảm bảo phù hợp với sự phát triển về khả năng, trí tuệ, thể chất, tâm sinh lý lứa tuổi. Cần tăng cường quản lý, giáo dục chính trị, văn hóa ứng xử, tư tưởng đối với học sinh trên môi trường mạng.
Hoàn thiện nhân cách học sinh góp phần nâng cao xây dựng văn hóa học đường
Xây dựng và nâng cao văn hóa nhà trường đòi hỏi phải thực hiện đồng bộ với những việc làm cụ thể, gắn liền với nội dung, đối tượng cụ thể. Hoạt động này cũng cần gắn liền với việc đổi mới căn bản và toàn diện của ngành giáo dục.
Trên đây là thông tin về nội dung văn hóa học đường, xây dựng văn hóa nhà trường tích cực Dewey School đã tổng hợp chi tiết. Mọi thắc mắc có liên quan vui lòng liên hệ ngay với chúng tôi để nhận phản hồi trong thời gian sớm nhất.
>>> Có thể cha mẹ quan tâm: Dinh dưỡng học đường ảnh hưởng lớn đến sự phát triển của trẻ
