Tự học không chỉ là một kỹ năng học tập mà còn là một phẩm chất quan trọng giúp con người phát triển bền vững trong cuộc sống. Trong thời đại 4.0, khi kiến thức không ngừng thay đổi, năng lực tự học giúp học sinh thích nghi nhanh chóng và tiếp thu tri thức hiệu quả.
Trong đó, môn Lịch sử với phương pháp học qua dự án là một minh chứng rõ nét cho việc phát triển năng lực tự học. Tại The Dewey Schools, các dự án môn Lịch sử không chỉ giúp học sinh khám phá những sự kiện quan trọng mà còn trang bị cho các em những kỹ năng cần thiết để tự học và phát triển tư duy độc lập.
Năng lực tự học
Năng lực tự học là khả năng tự tìm tòi, tiếp thu và vận dụng kiến thức mà không phụ thuộc hoàn toàn vào giáo viên. Đây là kỹ năng quan trọng giúp học sinh chủ động trong quá trình học tập, nâng cao tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề. Khi có năng lực tự học, học sinh có thể tiếp cận tri thức một cách linh hoạt, không bị giới hạn bởi không gian hay thời gian. Điều này đặc biệt cần thiết trong thời đại công nghệ phát triển nhanh chóng, khi thông tin luôn đổi mới. Vì vậy, rèn luyện khả năng tự học không chỉ giúp học sinh đạt kết quả tốt hơn mà còn trang bị cho các em hành trang vững chắc để học tập suốt đời.
Các dự án học tập môn Lịch sử tại The Dewey Schools đã giúp cho HS hình thành năng lực tự học như thế nào?
1. Học sinh chủ động tìm kiếm và xử lý thông tin
Trong dự án Các nền văn minh trên thế giới của Lịch sử 6, học sinh chủ động thu thập thông tin từ nhiều nguồn như sách giáo khoa, tài liệu số, video tư liệu… Các em không chỉ dừng lại ở việc thu thập mà còn biết cách chọn lọc và đánh giá mức độ tin cậy của từng nguồn thông tin. Chẳng hạn, khi nghiên cứu về nền văn minh Ai Cập, học sinh phải so sánh các tài liệu khác nhau để xác định đâu là quan điểm chính xác nhất. Quá trình này giúp rèn luyện kỹ năng tìm kiếm và xử lý thông tin – một năng lực thiết yếu trong thời đại số. Nhờ đó, học sinh phát triển khả năng học tập độc lập và không còn phụ thuộc vào bài giảng của giáo viên.
2. Rèn luyện tư duy phản biện và giải quyết vấn đề
Các dự án như Thịnh suy các vương triều (Lịch sử 7) hay Những dấu ấn lịch sử thời cận đại (Lịch sử 8) giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức một cách thụ động mà còn biết cách đặt câu hỏi, phân tích nguyên nhân – kết quả của các sự kiện lịch sử. Chẳng hạn, khi nghiên cứu về sự sụp đổ của các triều đại phong kiến, học sinh không chỉ dừng lại ở những kiến thức trong sách mà còn tranh luận về các quan điểm khác nhau. Các em được khuyến khích so sánh giữa sự sụp đổ của nhà Minh ở Trung Quốc và triều Lê ở Việt Nam để tìm ra điểm chung và khác biệt. Nhờ vậy, học sinh hình thành tư duy phản biện và khả năng giải quyết vấn đề thực tiễn khi áp dụng bài học lịch sử vào các vấn đề xã hội hiện nay.
3. Phát triển kỹ năng tổ chức và quản lý học tập
Khi thực hiện dự án Thế giới và Việt Nam thế kỷ XX (Lịch sử 9), học sinh phải tự lập kế hoạch, phân chia nhiệm vụ, theo dõi tiến độ và đánh giá kết quả công việc. Khi thực hiện dự án, các em đã phân công công việc rất cụ thể: người tìm tài liệu, người thiết kế bài thuyết trình, và người chuẩn bị nội dung phản biện. Việc phải tuân thủ một kế hoạch cụ thể giúp các em rèn luyện tinh thần tự giác và khả năng làm việc có kỷ luật. Điều này không chỉ giúp dự án hoàn thành đúng tiến độ mà còn tạo thói quen học tập hiệu quả về sau.
4. Học tập gắn với thực tiễn, tăng cường động lực và hứng thú
Một trong những yếu tố giúp học sinh yêu thích môn Lịch sử tại The Dewey Schools chính là cách tiếp cận thực tiễn. Ở dự án Bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam (Lịch sử 10) khi nghiên cứu về Hoàng thành Thăng Long, học sinh có thể đến tham quan, chụp ảnh và phân tích các hiện vật trực tiếp. Trải nghiệm thực tế này không chỉ giúp học sinh hiểu sâu hơn về bài học mà còn tạo cảm hứng và động lực tự tìm hiểu thêm sau mỗi buổi học.
Bên cạnh đó, Dự án Bảo tồn di sản văn hóa Việt Nam (Lịch sử 10) còn tạo cho học sinh những cơ hội và trải nghiệm học tập nhằm phát triển các năng lực của công dân kỹ thuật số. Học sinh có thể sử dụng công nghệ (AI, VR, AR, mạng xã hội…) để quảng bá di sản văn hóa, lan tỏa thông điệp bảo tồn đến bạn bè quốc tế. Các chiến dịch truyền thông số (như video TikTok, Instagram Reels, infographic…) giúp nâng cao nhận thức về di sản và tạo ra tác động tích cực.
5. Khuyến khích tự đánh giá và học tập hợp tác
Trong các dự án, học sinh không chỉ làm việc cá nhân mà còn học cách hợp tác nhóm và tự đánh giá tiến độ của mình. Khi thực hiện dự án Việt Nam từ thế kỷ VII TCN – X (Lịch sử 6), học sinh phải liên tục kiểm tra lại chất lượng công việc, nhận phản hồi từ bạn bè và điều chỉnh phương pháp học tập nếu cần. Nếu một nhóm gặp khó khăn trong việc tổng hợp thông tin, các em sẽ cùng nhau tìm cách khắc phục thay vì chờ giáo viên can thiệp. Việc này giúp các em phát triển tinh thần trách nhiệm và khả năng tự học lâu dài.
Năng lực tự học đóng vai trò quan trọng trong việc học môn Lịch sử, giúp học sinh không chỉ tiếp thu kiến thức mà còn phát triển tư duy độc lập và khả năng học tập suốt đời. Khi có khả năng tự học, học sinh không còn phụ thuộc hoàn toàn vào giáo viên mà biết cách tìm kiếm, phân tích và đánh giá thông tin một cách chủ động. Điều này đặc biệt quan trọng trong môn Lịch sử, nơi mà các sự kiện, quan điểm luôn cần được xem xét đa chiều và phản biện. Phương pháp học tập qua dự án tại The Dewey Schools đã tạo điều kiện để học sinh rèn luyện năng lực tự học thông qua các hoạt động thực tế như nghiên cứu, tranh luận và làm việc nhóm. Nhờ đó, các em không chỉ ghi nhớ sự kiện mà còn hiểu sâu về bối cảnh lịch sử và biết cách áp dụng kiến thức vào thực tế. Việc chủ động tham gia vào quá trình học tập giúp học sinh phát triển tinh thần trách nhiệm và ý thức tự giác, tạo nền tảng vững chắc cho việc học tập suốt đời. Chính vì vậy, học Lịch sử không chỉ là tìm hiểu quá khứ mà còn là quá trình rèn luyện tư duy và khả năng thích ứng với thế giới không ngừng thay đổi.
Bài viết được thực hiện bởi cô Vũ Thị Vân Anh – Giáo viên môn Lịch sử, The Dewey Schools cơ sở Cầu Giấy
